Một số vấn đề đặt từ quy định pháp luật về hoạt động thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan Thanh tra Chính phủ

Thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo (KNTC) là một trong những nội dung quan trọng của quản lý nhà nước về công tác giải quyết KNTC. Gần đây nhất, Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đã nhấn mạnh mục tiêu phải “nâng cao vai trò của các cơ quan thanh tra trong quản lý nhà nước về giải quyết KNTC…”[1]. Theo đó, các cơ quan thanh tra nhà nước, đặc biệt là Thanh tra Chính phủ – cơ quan ngang Bộ của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết KNTC và phòng, chống tham nhũng trong phạm vi cả nước[2] có trách nhiệm thanh tra việc chấp hành pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC đối với các cơ quan hành chính nhà nước thuộc thẩm quyền. Những năm qua, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC của cơ quan thanh tra thời gian qua còn một số tồn tại, bất cập. Những tồn tại, bất cập này xuất phát từ nhiều nguyên nhân và trong phạm vi bài viết này, chúng tôi tập trung nghiên cứu những tồn tại, hạn chế đặt ra từ góc độ cơ sở pháp lý.

1. Ý nghĩa của hoạt động thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC

Hoạt động thanh tra nói chung và thanh tra trách nhiệm nói riêng có ý nghĩa quan trọng trong quản lý nhà nước. Đây là công cụ giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước đánh giá được thực trạng thực hiện pháp luật nói chung và pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC nói riêng. Với ý nghĩa gắn liền với quản lý, hoạt động thanh tra luôn bám sát vào các nội dung của quản lý để giúp thủ trưởng cơ quan quản lý có những điều chỉnh phù hợp trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ của mình. Hoạt động thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC có những ý nghĩa như sau:

Thứ nhất, giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC của các cơ quan, tổ chức thuộc thẩm quyền quản lý của mình. Với tính chất là công cụ của thủ trưởng, phục vụ công tác quản lý, thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC là một hình thức giám sát, đánh giá việc tổ chức thực hiện pháp luật. Việc thanh tra này nhằm trả lời câu hỏi các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm trong công tác giải quyết KNTC đã tuân thủ pháp luật một cách nghiêm chỉnh chưa? còn có những tồn tại, thiếu sót gì? nguyên nhân tại đâu? trách nhiệm thuộc cơ quan, tổ chức, cá nhân nào? nguyên nhân do khách quan hay chủ quan đưa lại, do cơ chế, chính sách, pháp luật hay do chỉ đạo điều hành? từ đó đề xuất những biện pháp xử lý các sai phạm, khắc phục những tồn tại, yếu kém; kiến nghị sửa đổi, bổ sung những văn bản, quy định không còn phù hợp với thực tế.

Thứ hai, nâng cao ý thức trách nhiệm của các cán bộ, công chức, viên chức trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC. Mặc dù hoạt động thanh tra trách nhiệm không thực hiện thường xuyên, liên tục, chỉ theo vụ việc và không lặp lại trong cùng một khoảng thời gian với một đối tượng thanh tra, nhưng sự giám sát từ nhiều phía luôn là cơ sở cho các hoạt động thanh tra khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm mà không phải nằm trong chương trình, kế hoạch đã được phê duyệt. Điều này làm cho người đứng đầu các cơ quan nhà nước luôn có ý thức quán triệt và tổ chức thực hiện một cách đầy đủ các quy định pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC.

Thứ ba, phát hiện những bất cập trong quy định của pháp luật và kịp thời chỉ đạo, hướng dẫn hoặc đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC. Qua hoạt động thanh tra trách nhiệm, các cơ quan thanh tra thấy được những bất cập của cơ chế, chính sách. Thanh tra trách nhiệm là công cụ để thu thập phản hồi nhằm điều chỉnh bản thân các quy định văn bản quy phạm pháp luật. Qua hoạt động thanh tra trách nhiệm, chủ thể thực hiện thanh tra thấy được những thiếu sót cũng như những vướng mắc trong việc thực hiện các chính sách, pháp luật để kịp thời chỉ đạo, hướng dẫn hoặc đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết KNTC.

2. Một số tồn tại, hạn chế trong quy định pháp luật về hoạt động thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC của cơ quan Thanh tra Chính phủ

Pháp luật hiện hành đã quy định khá cụ thể thẩm quyền, đối tượng, nội dung, hình thức, trình tự, thủ tục thực hiện hoạt động thanh tra trách nhiệm của cơ quan thanh tra trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC. Những quy định này về cơ bản đã tạo hành lang pháp lý cho các cơ quan thanh tra nói chung và Thanh tra Chính phủ nói riêng khi tiến hành hoạt động thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC; tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm thì pháp luật quy định vấn đề này vẫn còn một số hạn chế, bất cập sau:

Thứ nhất, về chủ thể có thẩm quyền thanh tra trách nhiệm

Thực hiện hoạt động thanh tra trách nhiệm, các Cục, Vụ của Thanh tra Chính phủ đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, quy định về tổ chức các Cục, Vụ như hiện nay chưa đảm bảo cho việc thực hiện hiệu quả các chức năng được giao, trong đó có chức năng quản lý nhà nước, cụ thể hơn là thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC.

Quy định các cục, vụ vừa thực hiện chức năng quản lý nhà nước, vừa trực tiếp thực hiện nhiệm vụ về thanh tra, giải quyết KNTC nhưng trong cơ cấu tổ chức của các cục, vụ này lại chỉ có các phòng nghiệp vụ phụ trách một số địa bàn, bộ ngành và bộ phận hành chính giúp việc nên mảng chức năng quản lý nhà nước chưa có bộ phận, nhân lực đảm trách riêng, ít được thực hiện và thực hiện chưa hiệu quả. Trên thực tế, các cục, vụ chủ yếu tập trung vào việc tổ chức các đoàn thanh tra, tổ công tác nhằm giải quyết các vụ việc KNTC, thanh tra cụ thể, trong khi vai trò giúp Thanh tra Chính phủ trong công tác quản lý nhà nước còn chưa thực sự rõ nét. Trong quá trình hoạt động của mình, với cách tổ chức, nhân lực và khối lượng công việc như hiện tại, các Cục, Vụ khó có thể cân bằng được nhiệm vụ tham mưu quản lý nhà nước và nhiệm vụ thanh tra, giải quyết các vụ việc KNTC cụ thể. Bởi vì, việc tổ chức các Đoàn thanh tra, Tổ công tác để tiến hành thanh tra, giải quyết các vụ việc KNTC đòi hỏi mất nhiều nhân lực, thời gian, công sức nên thời gian dành cho công tác tham mưu cho Lãnh đạo Thanh tra Chính phủ về xây dựng thể chế, chính sách; hướng dẫn về nghiệp vụ cho thanh tra các địa phương hay nắm thông tin, địa bàn quản lý để đưa vào kế hoạch thanh tra trách nhiệm chưa được chú trọng.

Thứ hai, về đối tượng thanh tra trách nhiệm.

Quy định chế độ trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước là đối tượng thanh tra trách nhiệm chưa rõ ràng, thiếu thực tế nên căn cứ pháp lý áp dụng xác định trách nhiệm trong quá trình thanh tra trách nhiệm còn nhiều lúng túng. Ví dụ, Điều 23 Luật khiếu nại quy định Bộ trưởng có thẩm quyềngiải quyết “khiếu nại lần đầu đã hết thời hạn nhưng chưa được giải quyết”. Tuy nhiên, Luật không quy định Bộ trưởng có thẩm quyền yêu cầu cấp dưới phải giải quyết và/hoặc chỉ đạo, kiểm tra đôn đốc việc giải quyết của cấp dưới và/hoặc áp dụng biện pháp theo thẩm quyền để xử lý đối với người thiếu trách nhiệm hoặc cố tình trì hoãn việc giải quyết khiếu nại đó. Hoặc, việc thực hiện quy định về tổ chức đối thoại lần hai theo Điều 39 của Luật khiếu nại đã bộc lộ những khó khăn, vướng mắc nhất định. Ở một số tỉnh, thành phố, số lượng vụ việc phải giải quyết khiếu nại lần hai khá nhiều như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh tính bình quân một tháng phải giải quyết hàng trăm vụ. Trong khi đó, Luật khiếu nại và Nghị định số 75/2012/NĐ-CP ngày 03/10/2012 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật khiếu nại không quy định về việc ủy quyền đối thoại của người giải quyết khiếu nại lần hai nên gây rất nhiều khó khăn cho Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố. Do vậy, khi thanh tra trách nhiệm nội dung trên đối với các đối tượng có đặc thù này, việc đánh giá trách nhiệm thực hiện chức trách, nhiệm vụ có thể đúng xét ở góc độ pháp luật nhưng chưa khả thi, phù hợp ở góc độ thực tiễn.

Tiêu chí đánh giá mức độ thực hiện trách nhiệm và phân định trách nhiệm tập thể, cá nhân trong thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC chưa rõ ràng. Khi đánh giá trách nhiệm thì khó có thể tách bạch đâu là thuộc trách nhiệm cá nhân, đâu là trách nhiệm tập thể, mặc dù trong các văn bản pháp luật đã có sự phân biệt về trách nhiệm quản lý giữa một cấp quản lý với trách nhiệm của người đứng đầu cấp quản lý đó. Muốn xác định được trách nhiệm của đối tượng thì vấn đề quan trọng là phải có các công cụ cần thiết phục vụ cho việc đánh giá. Tuy nhiên, do không có tiêu chí đánh giá xếp loại mức độ hoàn thành trách nhiệm mà một số kết luận thanh tra trách nhiệm dù đưa ra các kiến nghị toàn diện nhưng cũng chưa cụ thể.

Thứ ba, về nội dung thanh tra trách nhiệm

Nội dung thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC hiện nay theo quy định của Thông tư 04/2013/TT-TTCP và Thông tư 05/2013/TT-TTCP. Vào thời điểm ban hành hai Thông tư này, Luật tiếp công dân chưa có hiệu lực nên nội dung thanh tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về tiếp công dân được quy định lồng ghép trong nội dung thanh tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về giải quyết KNTC. Cho đến nay, Thanh tra Chính phủ chưa ban hành quy định hướng dẫn riêng về nội dung và thẩm quyền thanh tra trách nhiệm tiếp công dân sau khi Luật tiếp công dân có hiệu lực; trong đó, chưa có quy định cụ thể nội dung thanh tra trách nhiệm việc thực hiện quản lý nhà nước về công tác tiếp công dân.

Thứ tư, về hình thức và trình tự, thủ tục thanh tra trách nhiệm

– Về hình thức thanh tra trách nhiệm: Quy định hình thức thanh tra trách nhiệm đột xuất và theo kế hoạch như hiện nay chưa phát huy được hiệu quả thực sự, thiếu quy định hình thức thanh tra trách nhiệm theo dạng chuyên đề.

Hình thức thanh tra trách nhiệm đột xuất về bản chất là đi sâu vào một vấn đề, sự vụ nào đó phát sinh trong việc thực hiện pháp luật về trách nhiệm tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo ở cơ quan, đơn vị, địa phương, ngành cấp nào đó nên phát huy được tính thời sự, tính kịp thời trong yêu cầu xem xét, đánh giá trách nhiệm của đối tượng.

Hình thức thanh tra trách nhiệm theo kế hoạch thường được tiến hành để đánh giá toàn diện công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC ở một ngành, một địa phương hay một cơ quan, đơn vị. Để thực hiện yêu cầu này phải tiến hành thanh tra, kiểm tra tất cả các khâu công tác, từ việc thực hiện quản lý nhà nước đến việc tổ chức tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết  KNTC, thi hành quyết định giải quyết khiếu nại, quyết định xử lý tố cáo… nên phải được chuẩn bị kỹ càng. Hình thức này về bản chất là đầy đủ, toàn diện trên lý thuyết nhưng nếu đánh giá trên cơ sở kết hợp yếu tố thời hạn, nhân lực… thực hiện một cuộc thanh tra trách nhiệm thì chưa thực sự đạt được hiệu quả như mong muốn vì kết quả xem xét, đánh giá trách nhiệm sẽ chung chung, không thể cụ thể, chi tiết.

Trong khi đó, thanh tra trách nhiệm theo hình thức chuyên đề lại có thể đi sâu xem xét, đánh giá một khâu nào đó trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC như xem xét, đánh giá việc quản lý nhà nước về công tác giải quyết KNTC hoặc xem xét, đánh giá việc tổ chức tiếp công dân  của một ngành, một địa phương… Tuy nhiên, hình thức này chưa được quy định cụ thể trong các văn bản hướng dẫn.

– Về quy định trình tự, thủ tục: hiện nay trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC giống như các cuộc thanh tra khác đã được quy định tại Thông tư 02/2010/TT-TTCP của Thanh tra Chính phủ quy định về quy trình tiến hành một cuộc thanh tra. Bên cạnh đó, quy định về quy trình tiến hành thanh tra trách nhiệm đang được tiến hành theo quy định từ trước khi Luật Tiếp công dân có hiệu lực pháp luật.

Trước đây, khi nghiên cứu thảo luận để soạn thảo các thông tư hướng dẫn quy trình về thanh tra trách nhiệm thì không ít ý kiến đề nghị cần xây dựng quy trình thủ tục riêng cho từng loại hình thanh tra trách nhiệm; tuy nhiên, do có những khó khăn nhất định nên các thông tư hướng dẫn của Thanh tra Chính phủ chỉ dừng lại ở việc quy định nội dung và thẩm quyền còn trình tự thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra thì giống như các cuộc thanh tra khác đã được quy định tại Thông tư 02/2010/TT-TTCP của Thanh tra Chính phủ quy định về quy trình tiến hành một cuộc thanh tra. Quy định này không hoàn toàn hợp lý vì: Đối tượng thanh tra trách nhiệm thường là một cấp quản lý, là những người đứng đầu một bộ, ngành, địa phương và chủ yếu là xem xét, đánh giá về một mảng công tác trong một thời kỳ, chắc chắn có nhiều điểm khác so với các cuộc thanh tra khác có tính chất vụ việc (thanh tra kinh tế xã hội, thanh tra giải quyết KNTC…). Hơn nữa, phương pháp tiến hành cuộc thanh tra trách nhiệm cũng có những yêu cầu và đặc điểm khác với các cuộc thanh tra thông thường. Vì vậy việc áp dụng trình tự, thủ tục chung này trong các cuộc thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC của cơ quan thanh tra chưa thực sự hợp lý và hiệu quả.

3. Đề xuất kiến nghị hoàn thiện pháp luật về hoạt động thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết KNTC của cơ quan Thanh tra Chính phủ

Thứ nhất, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung pháp luật về thanh tra quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ.

Một là, hoàn thiện cơ cấu tổ chức của Thanh tra Chính phủ theo yêu cầu đặt ra về thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao. Hoàn thiện chức năng của Thanh tra Chính phủ trên cơ sở rà soát, điều chỉnh theo hướng tập trung vào chức năng quản lý nhà nước. Vì tổ chức bộ máy được thiết lập để thực hiện chức năng quản lý nên bộ máy nếu được thiết kế phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn sẽ giúp cho công tác quản lý đạt hiệu quả cao. Trong khi nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ ngày càng được cụ thể hóa hơn trên các phương diện quản lý nhà nước; thực hiện nhiệm vụ thanh tra, tiếp công dân, giải quyết KNTC, phòng, chống tham nhũng; quản lý, chỉ đạo, giám sát hoạt động nội bộ thì cơ cấu tổ chức cũng cần phải liên tục hoàn thiện theo yêu cầu đặt ra của chức năng, nhiệm vụ đó.

Hai là, bổ sung, hoàn thiện các văn bản hướng dẫn về thanh tra trách nhiệm, bao gồm các quy định về chủ thể tiến hành thanh tra trách nhiệm, đối tượng chịu sự thanh tra, các nội dung cần thanh tra và có kết luận, trình tự thủ tục thanh tra trách nhiệm, nội dung cần có trong kết luận thanh tra trách nhiệm và các hệ quả pháp lý của hoạt động thanh tra trách nhiệm.

Ba là, về lâu dài nghiên cứu, làm rõ các luận cứ khoa học quy định chức năng giám sát hành chính cho cơ quan thanh tra Thanh tra Chính phủ; tập trung vào việc thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật, chính sách của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền. Trong điều kiện hiện nay, cơ quan thanh tra vẫn thuộc cơ quan hành pháp. Tuy nhiên, không nên coi cơ quan thanh tra thuần tuý như cơ quan chuyên môn khác của Chính phủ vì mặc dù nằm trong cơ quan hành pháp và là một bộ phận của cơ quan hành pháp nhưng cơ quan thanh tra có chức năng, nhiệm vụ đặc biệt hơn, đây là cơ quan có tính chất giám sát hành chính, cơ quan phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật, phát hiện sơ hở trong cơ chế, chính sách, pháp luật để kiến nghị cơ quan có thẩm quyền có biện pháp khắc phục, qua đó góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước.

Theo đó, sửa đổi, bổ sung Luật thanh tra theo hướng xác định rõ vị trí, vai trò của Thanh tra Chính phủ là cơ quan có chức năng giám sát hành chính đối với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; đồng thời điều chỉnh các chức năng khác của Thanh tra Chính phủ cho phù hợp với bối cảnh hiện nay, khi mà trong cơ chế thanh tra, kiểm tra đã có cơ quan kiểm toán nhà nước và đối tượng thanh tra là các doanh nghiệp do Thủ tướng thành lập đang được cổ phần hoá, sẽ không thuộc phạm vi thanh tra như trước đây. Việc thực hiện thẩm quyền thanh tra kinh tế – xã hội sẽ dần được thay thế bởi hoạt động thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Thứ hai, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC.

Một là, nghiên cứu hoàn thiện và ban hành Nghị định về thanh tra công vụ, góp phần thúc đẩy hoàn thiện các công cụ pháp lý cho hoạt động xem xét, đánh giá việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của đội ngũ cán bộ, công chức. Trên cơ sở đó, kiểm soát được việc thực hiện cũng như đánh giá được mức độ thực hiện trách nhiệm của các cơ quan hành chính nhà nước nói chung và của đội ngũ cán bộ, công chức nói riêng trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC.

Hai là, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật tiếp công dân, Luật khiếu nại, Luật tố cáo trong đó lưu ý làm rõ hơn quy định về thẩm quyền giải quyết khiếu nại của Thủ trưởng cơ quan hành chính hay quy định về tổ chức đối thoại lần hai… phù hợp với thực tiễn; và làm rõ hơn nữa sự phân định giữa thẩm quyền của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước với trách nhiệm của các cơ quan thanh tra trong công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC nhằm xử lý những khó khăn, vướng mắc trong việc phân định trách nhiệm và quyền hạn giữa cơ quan tham mưu (thanh tra) với người có quyền ban hành quyết định giải quyết (thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước) như hiện nay; đồng thời, để khi thực hiện thanh tra trách nhiệm có thể xác định rõ trách nhiệm và kiến nghị xử lý đúng người.

Ba là, nghiên cứu đưa nội dung đánh giá về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao của các cơ quan hành chính nhà nước, của đội ngũ cán bộ, công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước; trong đó có việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC là một trong những tiêu chí đánh giá năng lực để quản lý, sử dụng cán bộ, công chức. Việc xem các đánh giá về mức độ thực hiện trách nhiệm trong kết luận thanh tra là “thước đo” năng lực, uy tín của các cơ quan hành chính nhà nước, là “thước đo” năng lực lãnh đạo của người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước cũng nhằm bảo đảm cho việc thực hiện các kết luận, kiến nghị thanh tra trách nhiệm có hiệu quả hơn. Muốn vậy, việc xác định mức độ trách nhiệm phải được cụ thể hóa, phải được nghiên cứu để đưa ra tiêu chí rõ ràng nhằm lượng hóa, xếp loại đánh giá kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao cũng như năng lực, ý thức trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là người đứng đầu các cơ quan hành chính.

Thứ ba, tiếp tục hoàn thiện pháp luật về nội dung, hình thức thanh tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC.

Một là, xây dựng văn bản riêng hướng dẫn quy trình thanh tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về tiếp công dân cho phù hợp với nội dung của Luật tiếp công dân và các văn bản hướng dẫn thi hành. Những nội dung thanh tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về tiếp công dân được quy định trong Thông tư số 04/2013/TT-TTCP vẫn có thể được kế thừa nhưng cần bổ sung những nội dung liên quan đến trách nhiệm quản lý nhà nước về tiếp công dân.

Về kỹ thuật lập pháp, khi xây dựng văn bản riêng quy định về việc tiếp công dân, cần sửa đổi Thông tư số 04/2013/TT-TTCP và Thông tư số 05/2013/TT-TTCP theo hướng bỏ nội dung liên quan đến thanh tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về tiếp công dân trong các văn bản này.

Hai là, bổ sung quy định về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, đơn vị có vai trò phối hợp trong việc tiếp công dân, giải quyết KNTC, đặc biệt là trách nhiệm cung cấp thông tin, chế độ báo cáo của các cơ quan, tổ chức đơn vị… trong các quy trình về thanh tra trách nhiệm.

Thanh tra trách nhiệm đối với các bộ, ngành trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC không chỉ xem xét, đánh giá việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao của người đứng đầu bộ đó mà còn xem xét, đánh giá các đơn vị trực thuộc bộ, của các cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý nhà nước của ngành, lĩnh vực do bộ phụ trách. Tương tự như vậy, khi thanh tra trách nhiệm đối với tỉnh, thành phố trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC không chỉ xem xét, đánh giá việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh mà còn xem xét, đánh giá trách nhiệm đối với thủ trưởng các sở, ban, ngành cấp tỉnh và Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp quận, huyện, thành phố, thị xã thuộc tỉnh trong công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực liên quan. Vì vậy, trong quá trình thực hiện hoạt động thanh tra trách nhiệm đối với các đối tượng thuộc thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, đơn vị có vai trò phối hợp trong việc tiếp công dân, giải quyết KNTC, đặc biệt là trách nhiệm cung cấp thông tin, chế độ báo cáo của các cơ quan, tổ chức đơn vị… rất quan trọng cần được luật hóa, quy định cụ thể hơn trong các văn bản pháp luật.

Ba là, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định hình thức thanh tra trách nhiệm phù hợp với thực tiễn. Ngoài thanh tra theo kế hoạch, đột xuất, việc thanh tra trách nhiệm sẽ phát huy hiệu quả hơn nếu được tổ chức thanh tra theo chuyên đề và quan trọng là cần kết hợp việc tiến hành thanh tra trách nhiệm tại chỗ với việc xem xét đánh giá trách nhiệm qua hệ thống báo cáo của các cấp, các ngành trong công tác này.

Thanh tra trách nhiệm việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết KNTC cần phải được quy định với nhiều biện pháp, hình thức đa dạng phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của từng cơ quan, đơn vị, địa phương. Có thể tiến hành thanh tra, kiểm tra trên diện rộng; kiểm tra, thanh tra nhiều đối tượng trên một địa bàn hay trong cùng một ngành hoặc thanh tra, kiểm tra nhiều đối tượng có đặc điểm, tình hình giống nhau để đưa ra những đánh giá, kết luận có tính khái quát về tình hình chấp hành pháp luật, từ đó đưa ra kiến nghị tổng thể mang tính vĩ mô./.

                                                                                                                                                                                                         ThS. Tạ Thu Thủy  – Viện Khoa học Thanh tra