Theo TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy, tham nhũng không chỉ là “căn bệnh” của khu vực công mà còn có nguy cơ bào mòn môi trường kinh doanh. Khi doanh nghiệp tư nhân đồng hành cùng Nhà nước xây dựng văn hóa kinh doanh minh bạch, sẽ góp phần củng cố niềm tin Nhân dân, bảo đảm tính bền vững và hội nhập quốc tế trong giai đoạn hiện nay.
Tham nhũng vốn được coi là hiện tượng xảy ra trong khu vực công. Vậy doanh nghiệp ngoài Nhà nước có phải chịu trách nhiệm về phòng, chống tham nhũng (PCTN) hay không, và pháp luật hiện hành quy định thế nào? Theo TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy, Trưởng khoa Nghiệp vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Trường Cán bộ Thanh tra, Luật PCTN 2018 đã mở rộng phạm vi điều chỉnh sang cả khu vực tư, đặc biệt quan trọng trong bối cảnh cơ quan địa phương 2 cấp đẩy mạnh xã hội hóa, đấu thầu, hợp tác công – tư.
Hỏi: Luật có điều chỉnh hành vi tham nhũng trong khu vực ngoài Nhà nước không?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Có. Luật PCTN năm 2018 lần đầu tiên quy định trách nhiệm PCTN trong khu vực ngoài Nhà nước. Điều này phản ánh thực tế: cùng với hội nhập và phát triển kinh tế thị trường, hành vi tham nhũng không chỉ xảy ra trong bộ máy công quyền mà còn len lỏi vào hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Ở các địa phương lớn, nơi doanh nghiệp tư nhân tham gia cung ứng dịch vụ công ích, vận tải công cộng, xử lý rác thải, quản lý đất đai theo hình thức xã hội hóa, việc mở rộng phạm vi PCTN sang khu vực tư càng cần thiết.
Hỏi: Những hành vi nào trong khu vực ngoài Nhà nước bị coi là tham nhũng?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Luật PCTN 2018 và Bộ luật Hình sự xác định ba nhóm hành vi chủ yếu:
• Tham ô tài sản: Người quản lý, nhân viên chiếm đoạt tài sản của chính doanh nghiệp.
• Nhận hối lộ: Người có chức vụ, quyền hạn trong doanh nghiệp nhận lợi ích để làm hoặc không làm một việc vì vụ lợi.
• Đưa hối lộ, môi giới hối lộ: Doanh nghiệp đưa tiền, lợi ích để giành ưu tiên trong đấu thầu, ký hợp đồng, hoặc để né tránh trách nhiệm pháp lý.
Đây đều là tội phạm, khi bị phát hiện sẽ xử lý nghiêm khắc như trong khu vực công.
Hỏi: Doanh nghiệp ngoài Nhà nước có trách nhiệm gì trong PCTN?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Doanh nghiệp phải thực hiện bốn nhóm nghĩa vụ:
• Công khai, minh bạch trong hoạt động: Công khai báo cáo tài chính, tổ chức, các quyết định quan trọng.
• Xây dựng quy tắc ứng xử và kiểm soát nội bộ: Ban hành bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp, thiết lập hệ thống kiểm soát để phát hiện bất thường.
• Thực hiện chế độ báo cáo: Đáp ứng yêu cầu báo cáo công tác PCTN với cơ quan Nhà nước.
• Khuyến khích, bảo vệ người tố cáo: Có cơ chế bảo vệ nhân viên dám tố giác tham nhũng trong nội bộ.
Những yêu cầu này phù hợp với chuẩn mực quản trị hiện đại và tạo dựng “văn hóa liêm chính” trong kinh doanh.
Hỏi: Nhà nước kiểm soát và hỗ trợ doanh nghiệp thế nào trong PCTN?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Có hai hướng:
• Kiểm soát: Tăng cường thanh tra, kiểm toán các lĩnh vực nhạy cảm như đấu thầu dự án, dịch vụ công ích, tài chính – ngân hàng, chứng khoán. Doanh nghiệp vi phạm sẽ bị xử lý, công khai để răn đe.
• Hỗ trợ: Khuyến khích áp dụng chuẩn mực quốc tế về minh bạch, chống hối lộ, phòng chống rửa tiền. Đồng thời, cơ quan chức năng phải bảo vệ doanh nghiệp, cá nhân dám tố cáo tham nhũng để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Ở mô hình cơ quan địa phương 2 cấp, nơi các gói thầu, dự án PPP ngày càng nhiều, hai hướng này giúp cân bằng lợi ích công – tư và hạn chế nguy cơ “sân sau”.
Hỏi: Ý nghĩa của việc mở rộng phạm vi PCTN sang khu vực ngoài Nhà nước là gì?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Có ba ý nghĩa nổi bật:
• Không có vùng cấm: Tham nhũng ở bất kỳ khu vực nào cũng gây hại, cần xử lý nghiêm.
• Tạo môi trường cạnh tranh công bằng: Bảo vệ doanh nghiệp liêm chính, tạo sân chơi bình đẳng, khuyến khích doanh nghiệp phát triển bền vững, dựa trên uy tín, chất lượng, ngăn tình trạng “ai hối lộ thì thắng thầu”.
• Nâng cao uy tín quốc gia: Thực hiện cam kết Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng, tăng niềm tin cho nhà đầu tư và đối tác quốc tế.
Trong cơ quan địa phương 2 cấp, nơi doanh nghiệp tư nhân ngày càng tham gia sâu vào quản lý và cung ứng dịch vụ công, việc tuân thủ chuẩn mực liêm chính vừa là yêu cầu pháp lý, vừa là “bài kiểm tra” uy tín của doanh nghiệp.
Theo TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy, tham nhũng không chỉ là “căn bệnh” của khu vực công mà còn có nguy cơ bào mòn môi trường kinh doanh. Khi doanh nghiệp tư nhân đồng hành cùng Nhà nước xây dựng văn hóa kinh doanh minh bạch, sẽ góp phần củng cố niềm tin Nhân dân, bảo đảm tính bền vững và hội nhập quốc tế trong giai đoạn hiện nay.
Lan Anh
(Nguồn: Thanhtra.com.vn)