Đổi mới mạnh mẽ với thanh tra trực tuyến và chuyển đổi số trong Luật Thanh tra 2025

Thanh tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử

Ông Trần Văn Long, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, cho biết Luật Thanh tra 2025 đã khắc phục nhiều bất cập của Luật Thanh tra 2022, đặc biệt về tổ chức và phương thức hoạt động của cơ quan thanh tra. Một điểm nổi bật là hình thức thanh tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử – bước đột phá trong công tác thanh tra.

Ông Trần Văn Long, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ cho biết, Luật Thanh tra năm 2025 có định hướng thanh tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử. Ảnh: TH

Thanh tra trực tuyến không được quy định cứng nhắc thành một quy trình đầy đủ mà được tiếp cận như một phương thức tiến hành song song với thanh tra trực tiếp hiện nay. Việc thanh tra dựa trên dữ liệu điện tử áp dụng cho một số khâu như công bố quyết định thanh tra, làm việc với đối tượng thanh tra từ xa, kiểm tra xác minh thông tin dữ liệu điện tử hay báo cáo trong quá trình thanh tra.

Ông Long nhấn mạnh, hình thức này cần đảm bảo an toàn thông tin, dữ liệu và phương tiện thực hiện. Đồng thời, việc triển khai phải có lộ trình, tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để quy định phù hợp thực tiễn, đáp ứng chủ trương chuyển đổi số quốc gia và phát triển khoa học công nghệ.

Hệ thống thanh tra phải đạt tính chuyên nghiệp – chính quy – hiện đại

Bà Lê Thanh Thuỷ, Phó trưởng khoa Nghiệp vụ Thanh tra, Trường Cán bộ Thanh tra, cho biết Luật Thanh tra 2025 đã thay đổi căn bản tư duy và kỹ thuật lập pháp khi tổ chức hoạt động thanh tra thống nhất theo kế hoạch hoặc đột xuất, không phân chia hành chính hay chuyên ngành như trước.

Việc tổ chức chính quyền địa phương chỉ còn hai cấp (tỉnh và xã) đồng thời không duy trì cơ quan thanh tra cấp huyện và cấp sở đặt ra nhiều thách thức. Mô hình hai cấp giúp giảm tầng nấc trung gian, tăng sự tập trung và thống nhất trong quản lý, nhưng đòi hỏi thanh tra phải có phạm vi bao quát rộng hơn, năng lực xử lý chuyên sâu và phối hợp đa ngành hiệu quả để không bỏ sót sai phạm.

Không có cơ quan thanh tra cấp trung gian cũng đặt ra yêu cầu mới về phân công, phân cấp và phối hợp trong thanh tra chuyên ngành. Nếu thiếu cơ chế chia sẻ thông tin giữa trung ương và địa phương, có thể xuất hiện “khoảng trống” giám sát tại các lĩnh vực kỹ thuật phức tạp. Do vậy, hệ thống thanh tra phải đạt được tính chuyên nghiệp, chính quy và hiện đại.

Bà Lê Thanh Thuỷ, Phó trưởng khoa Nghiệp vụ Thanh tra, Trường Cán bộ Thanh tra. Ảnh: TH

Cùng với đó, Luật Thanh tra năm 2025 và nghị định hướng dẫn thi hành mới quy định thêm hình thức thanh tra trực tuyến, từ xa. Tuy nhiên để thực hiện đòi hỏi cần phải có hướng dẫn cụ thể chi tiết hơn về trình tự, thủ tục thực hiện ở thông tư; yêu cầu đội ngũ cán bộ thanh tra có kiến thức về công nghệ thông tin song song với đối tượng thanh tra cũng cần có kiến thức để sử dụng công nghệ thông tin và cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin thì mới có thể thực hiện được hình thức thanh tra này.

Để đáp ứng những yêu cầu đó, theo bà Thủy cần nâng cao năng lực đội ngũ thanh tra viên cả về chuyên môn tổng hợp và kiến thức chuyên ngành; chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ thanh tra để triển khai hiệu quả trên diện rộng mà vẫn đảm bảo chất lượng.

 Ứng dụng công nghệ mạnh mẽ để mở rộng phạm vi giám sát từ xa, đánh giá rủi ro bằng dữ liệu thay vì thanh tra truyền thống tại chỗ.  Tăng cường hậu kiểm và giám sát thực hiện kiến nghị thanh tra, để bù đắp cho sự giảm tầng nấc quản lý trung gian.

Ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong thanh tra

Ông Trần Văn Dương, Cục IV, Thanh tra Chính phủ, cho rằng năm 2025 là bước đột phá trong tổ chức ngành Thanh tra khi sắp xếp lại bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp và tinh gọn bộ máy các bộ, ngành nhằm nâng cao hiệu năng, hiệu lực hoạt động.

Ông Trần Văn Dương, Cục IV, Thanh tra Chính phủ. Ảnh: TH

Theo ông Dương, xây dựng đội ngũ cán bộ thanh tra phải đảm bảo phẩm chất chính trị, đạo đức trong sáng, nghiệp vụ giỏi. Bộ máy tổ chức cần tinh gọn, rõ chức năng, thẩm quyền và phân định rạch ròi để tránh trùng lặp, chồng chéo trong hoạt động thanh tra.

Công tác quản lý hoạt động thanh tra cần thống nhất theo kế hoạch hằng năm, cập nhật trên nền tảng số để tăng cường hiệu quả. Việc gắn bộ máy với vị trí việc làm, mô tả công việc rõ ràng góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp và trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ.

Bên cạnh đó, đào tạo, bồi dưỡng và quản lý, đánh giá cán bộ, tăng cường kiểm tra, giám sát quyền lực cũng được coi trọng để xây dựng đội ngũ thanh tra viên chuyên nghiệp, liêm chính và năng lực thực tiễn. Ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số được đẩy mạnh nhằm hiện đại hóa toàn bộ quy trình thanh tra.