Thực tế tại cơ sở cho thấy yếu tố quyết định để mô hình chính quyền hai cấp đi vào nền nếp chính là năng lực và bản lĩnh của đội ngũ công chức xã. Điều đó đặt ra đòi hỏi mới cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cơ sở, hướng tới nền hành chính phục vụ, chuyên nghiệp và gần dân hơn.
Từ “học để biết” đến “học để làm”
Tại xã Ứng Hòa, Hà Nội, địa bàn vừa trải qua giai đoạn chuyển đổi mô hình chính quyền hai cấp, số lượng công dân đến làm việc tại trụ sở tăng hơn trước, chủ yếu liên quan đến đất đai, đền bù, chính sách xã hội. Cán bộ xã phải xử lý nhiều nội dung phức tạp, không chỉ tiếp nhận thông tin mà còn phải phân tích, xác định thẩm quyền, hướng dẫn, hòa giải và báo cáo kịp thời.
Ông Nguyễn Tiến Thiết, Bí thư Đảng ủy UBND xã Ứng Hòa thẳng thắn chia sẻ, cái khó không nằm ở khối lượng công việc, mà ở chỗ kỹ năng hành chính của cán bộ chưa đồng đều. Có người nắm luật nhưng thiếu kỹ năng đối thoại, có người hiểu quy trình nhưng chưa biết hướng dẫn dân sao cho thấu tình, đạt lý. Muốn mô hình hai cấp hiệu quả thì phải bắt đầu từ việc đào tạo lại cán bộ cấp xã thực chất, không hình thức.
Đây cũng là thực tế chung ở nhiều địa phương: năng lực của đội ngũ công chức cấp xã chưa theo kịp yêu cầu đổi mới. Trong khi các văn bản pháp luật về tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo liên tục được sửa đổi, bổ sung, nhiều cán bộ cơ sở chưa được cập nhật, dẫn đến lúng túng trong xử lý vụ việc. Điều này đòi hỏi một chương trình bồi dưỡng sát thực tế, dựa trên tình huống cụ thể, có hướng dẫn trực tiếp thay vì giảng lý thuyết chung chung.
Theo TS. Phạm Tuấn Anh, Phó Trưởng khoa Nghiệp vụ 2, Trường Cán bộ Thanh tra, công tác bồi dưỡng cho cán bộ cơ sở hiện nay đang có chuyển hướng tích cực, song vẫn cần mạnh dạn hơn trong việc đưa thực tiễn vào giảng dạy.
Ông Tuấn Anh phân tích, trước đây, nhiều lớp tập huấn nặng về lý thuyết, học viên nghe nhiều nhưng ít thực hành. Nay, khi mô hình chính quyền hai cấp đòi hỏi cấp xã phải chủ động giải quyết ngay tại chỗ, thì đào tạo phải gắn với tình huống thật. Chúng tôi đã triển khai mô hình ‘phiên tiếp dân giả định’, học viên đóng vai công dân, cán bộ xử lý, giảng viên quan sát và phân tích ngay tại lớp. Cách làm này giúp học viên hình dung rõ hơn, rèn kỹ năng phản xạ, thuyết phục và ứng xử phù hợp.
TS. Phạm Tuấn Anh cho rằng, nếu không thay đổi phương pháp, bồi dưỡng sẽ mãi chỉ dừng ở hình thức. Việc “học để biết” phải chuyển thành “học để làm”, để mỗi học viên sau khóa học có thể vận dụng ngay vào công việc hàng ngày.
Ông cũng nhấn mạnh, ngoài kỹ năng nghiệp vụ, các nội dung về tâm lý công dân, kỹ năng giao tiếp, ứng xử hành chính và đạo đức công vụ cần được tăng cường. “Khi cán bộ hiểu dân, biết lắng nghe và biết cách giải thích, nhiều vụ việc sẽ được tháo gỡ ngay từ cơ sở,” ông nói.
Từ “bồi dưỡng để làm việc” đến “bồi dưỡng để phát triển”
Trong mô hình chính quyền hai cấp, có thể nghiên cứu đưa kết quả bồi dưỡng vào tiêu chí đánh giá, bổ nhiệm, quy hoạch cán bộ. Ảnh minh họa: Lan Anh
Từ góc nhìn quản lý đào tạo, ông Nguyễn Văn Lương, Hiệu trưởng Trường Cán bộ Thanh tra cho biết, sau thời gian triển khai Luật Thanh tra 2025, Trường đã rà soát toàn bộ chương trình giảng dạy, đặc biệt là các nội dung liên quan đến tiếp công dân, xử lý đơn, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
“Chúng tôi đã xác định rõ, bồi dưỡng cho cán bộ cấp xã phải khác với đào tạo cho cán bộ cấp tỉnh, cấp bộ. Nội dung cần ngắn gọn, dễ hiểu, gắn liền với tình huống thực tế. Giảng viên phải là người có kinh nghiệm xử lý thực tiễn, có thể hướng dẫn trực tiếp từng khâu, từng biểu mẫu, từng quy trình. Mỗi học viên được học không chỉ để thi chứng chỉ, mà để làm tốt hơn công việc hằng ngày”, ông Lương chia sẻ.
Theo ông Lương, chương trình đào tạo mới đã được điều chỉnh theo hướng “3 thực”: thực tế – thực hành – thực kết quả. Giảng viên hướng dẫn học viên xử lý tình huống cụ thể, lập biên bản, xác định thẩm quyền, phân loại đơn; đồng thời tập trung vào kỹ năng tiếp công dân đông người, vụ việc phức tạp. Các khóa học cũng kết hợp đánh giá năng lực sau tập huấn, để đo lường hiệu quả thực sự.
Bên cạnh đó, Trường Cán bộ Thanh tra đang phối hợp với các địa phương như Nghệ An, Lâm Đồng, Hà Nội để tổ chức lớp tập huấn lưu động ngay tại cơ sở. Hình thức này giúp giảng viên bám sát địa bàn, còn học viên được học trong môi trường công việc thực tế, rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và hành động. Đây được xem là hướng đi hiệu quả, đặc biệt với các xã đang trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền hai cấp.
Dù đã có bước tiến rõ rệt, nhưng theo TS. Phạm Tuấn Anh, công tác bồi dưỡng cán bộ cơ sở vẫn còn thiếu chiều sâu như: Bổ sung chuyên đề riêng cho cấp xã về kỹ năng xử lý đơn thư phức tạp, phân loại thẩm quyền và quy trình đối thoại, hòa giải; thiết lập cơ chế bồi dưỡng định kỳ hằng năm, gắn kết quả học tập với đánh giá, xếp loại cán bộ; phối hợp giữa Trường Cán bộ Thanh tra và các sở, ban ngành để cập nhật các quy định mới kịp thời cho địa phương.
Trong khi đó, Hiệu trưởng Nguyễn Văn Lương cũng nhấn mạnh, nội dung đào tạo cần được chuẩn hóa và số hóa. “Chúng tôi đang xây dựng hệ thống học liệu trực tuyến để cán bộ có thể tự học, tra cứu biểu mẫu, xem video tình huống. Đào tạo không còn bó hẹp trong lớp học, mà trở thành quá trình học tập liên tục suốt quá trình công tác”, ông Lương nói.
Cả hai chuyên gia đều thống nhất rằng, nếu không coi trọng đào tạo cấp xã, hiệu quả của mô hình chính quyền hai cấp sẽ bị giảm sút. Bởi chính ở cơ sở, nơi công dân gửi gắm tâm tư, khiếu nại đầu tiên, năng lực của cán bộ là yếu tố quyết định để vụ việc được giải quyết nhanh gọn, đúng quy định và thấu tình.
Ba tháng đầu triển khai mô hình hai cấp cho thấy, mọi thay đổi về thể chế chỉ thực sự phát huy khi đi kèm nâng chất lượng nguồn nhân lực. Đào tạo cán bộ không chỉ là khâu hỗ trợ, mà là điều kiện tiên quyết để chính quyền vận hành trơn tru.
Cán bộ cấp xã ngày nay không chỉ cần “biết luật”, mà phải biết vận dụng luật, phải “biết nói cho dân hiểu và làm cho dân tin”. Việc đầu tư cho công tác bồi dưỡng chính là đầu tư cho niềm tin, cho hiệu quả quản trị, cho hình ảnh nền hành chính phục vụ.
Khi mỗi lớp học không còn là nơi “nghe giảng chép bài” mà là nơi rèn kỹ năng thực hành, khi mỗi cán bộ coi học tập là trách nhiệm nghề nghiệp, mô hình chính quyền hai cấp sẽ thực sự trở thành bước tiến trong cải cách hành chính, đưa chính quyền đến gần hơn với người dân.
Lan Anh
(Nguồn: Thanhtra.com.vn)