Chuyển đổi số ngành Thanh tra theo Nghị quyết 57: Bài 1: Chuyển đổi mô hình hoạt động sang quản trị dữ liệu và giám sát thông minh

Ông Lê Viết Thắng, Phó Chánh Văn phòng Thanh tra Chính phủ. Ảnh: Thanh Thanh

Xu thế tất yếu của chuyển đổi số trong ngành Thanh tra

Nghị quyết số 57 về phát triển đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045 có ý nghĩa chiến lược sâu sắc. Văn kiện này không chỉ là định hướng tư tưởng chính trị của Đảng, mà còn là kim chỉ nam cho quá trình đổi mới mô hình phát triển quốc gia, thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc chuyển mình mạnh mẽ sang kỷ nguyên số.

Nghị quyết xác lập 3 trụ cột: Khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, coi đây là nền tảng của sự phát triển hiện đại, bền vững. Đồng thời, văn kiện cũng yêu cầu tái thiết cấu trúc thể chế, kiến tạo mô hình quản trị dữ liệu và chủ động thích ứng với những tiến bộ công nghệ toàn cầu.

Đáng chú ý, Nghị quyết nhấn mạnh việc thúc đẩy chuyển đổi số trong cơ quan Nhà nước và hành chính công xây dựng Chính phủ số, số hóa toàn trình hoạt động quản lý, giám sát, điều hành; cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình, lấy người dân làm trung tâm; và đặc biệt là ứng dụng công nghệ số trong giám sát, thanh tra, kiểm tra và ra quyết định chính sách.

Theo ông Lê Viết Thắng, Phó Chánh Văn phòng Thanh tra Chính phủ, nếu chỉ dừng ở việc “hậu kiểm” theo mô hình truyền thống, ngành Thanh tra sẽ khó theo kịp tiến trình chuyển đổi số chung của quốc gia.

“Thanh tra cần chuyển mạnh sang mô hình giám sát chủ động, cảnh báo sớm, phát hiện sai phạm từ dữ liệu, thay vì chỉ xử lý hậu quả”, ông nhấn mạnh.

Số hóa toàn trình hoạt động thanh tra

Ông Thắng cho rằng, mọi hoạt động thanh tra phải được số hóa toàn trình, từ khâu lập kế hoạch, khảo sát, thu thập, xử lý thông tin cho đến kết luận và theo dõi sau thanh tra.

Điều này đòi hỏi ngành Thanh tra phải xây dựng nền tảng số dùng chung, thiết lập kiến trúc Chính phủ số của ngành, bảo đảm sự đồng bộ và kết nối với các bộ, ngành, địa phương.

Theo yêu cầu của Nghị quyết 57, mỗi cơ quan phải hoàn thiện khung kiến trúc Chính phủ số, đầu tư hạ tầng số, hình thành nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu nội ngành và liên ngành. Đối với Thanh tra Chính phủ, nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng kho dữ liệu ngành, số hóa toàn diện công tác thanh tra, tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Dữ liệu ngành Thanh tra cần được kết nối, chia sẻ liên thông với các Cơ sở dữ liệu quốc gia như dân cư, đất đai, tài nguyên, doanh nghiệp, tài chính, đầu tư… nhằm phục vụ công tác giám sát, xác minh dấu hiệu sai phạm hiệu quả và kịp thời hơn.

Song song với số hóa nghiệp vụ thanh tra, việc hiện đại hóa quy trình tiếp công dân và xử lý đơn thư là yêu cầu cấp bách. Trong thời gian tới, ngành Thanh tra sẽ thiết lập hệ thống tiếp nhận và xử lý đơn thư đa kênh, tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để đánh giá, phân loại, cảnh báo rủi ro theo thời gian thực.

Những nền tảng số này giúp tăng tính minh bạch, cho phép người dân theo dõi tiến độ xử lý đơn thư của mình, đồng thời giúp cơ quan chức năng đồng bộ hóa quy trình từ tiếp nhận, phân loại, đến ban hành kết luận và giám sát thực hiện.

“Đây là bước chuyển quan trọng từ mô hình tiếp công dân truyền thống sang môi trường số, thể hiện rõ tinh thần “lấy người dân làm trung tâm” của chuyển đổi số quốc gia”, ông Thắng nói.

Thanh tra viên thời đại số, từ cán bộ pháp lý đến chuyên gia dữ liệu

Một trong những yếu tố then chốt quyết định thành công của chuyển đổi số chính là con người, theo ông Thắng, thanh tra viên trong thời kỳ mới không chỉ là cán bộ pháp lý, mà cần trở thành chuyên gia tích hợp giữa pháp luật – công nghệ – dữ liệu.

Ông cho rằng, đội ngũ này phải thành thạo các nền tảng giám sát số, công cụ phân tích dữ liệu lớn, hệ thống hỗ trợ ra quyết định.

Để đạt được điều này, ngành Thanh tra hướng tới công tác đào tạo, bồi dưỡng năng lực số cho toàn lực lượng, đồng thời hình thành các tổ chức thanh tra có chuyên gia dữ liệu và công nghệ tham gia như thành phần chủ chốt trong các đoàn thanh tra hiện đại, ông nhấn mạnh.

Ông cho rằng, Nghị quyết 57 nhấn mạnh việc hoàn thiện thể chế phải đi đôi với đổi mới công nghệ. Đối với ngành Thanh tra, điều đó có nghĩa là cần xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng cho việc gửi, nhận, lưu trữ, quản lý và khai thác tài liệu, dữ liệu điện tử. Đồng thời, cần xác lập giá trị pháp lý của dữ liệu số trong hoạt động thanh tra, xử lý đơn thư và phòng, chống tham nhũng.

Cùng với đó, việc ứng dụng AI, dữ liệu lớn, phân tích hành vi và công cụ hỗ trợ ra quyết định sẽ giúp nâng cao chất lượng và tốc độ xử lý, đồng thời giảm thiểu sai sót chủ quan trong quá trình thanh tra, giám sát.

Theo ông Thắng, chuyển đổi số không chỉ là đầu tư hạ tầng phần cứng và phần mềm, mà còn là quá trình tái cấu trúc toàn diện chiến lược, tổ chức và phương pháp luận của ngành Thanh tra. Đây là sự thay đổi mang tính căn cơ, chuyển đổi tư duy số, nhận thức lại vai trò của ngành Thanh tra trong xã hội số, hành chính số và Nhà nước pháp quyền hiện đại.

Để làm được điều đó đòi hỏi sự quyết tâm cao hơn nữa từ lãnh đạo, sự vào cuộc của toàn hệ thống, cùng với việc đầu tư bài bản cho hạ tầng công nghệ, nhân lực và thể chế; tiến tới quản trị dữ liệu và giám sát thông minh, góp phần xây dựng một nền hành chính công khai, minh bạch và phục vụ hiệu quả người dân, doanh nghiệp trong kỷ nguyên số, theo ông Thắng.

Bài 2: Giải pháp cấp thiết nâng cao chuyển đổi số ngành Thanh tra