 |
| Toàn cảnh Hội thảo. |
Tham dự Hội thảo có đồng chí Ngô Trung Thành, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội; đồng chí Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý; đại diện lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp cùng các chuyên gia, nhà khoa học.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú cho biết, ngay sau cuộc họp với Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật, Tổng Bí thư Tô Lâm đã giao Đảng ủy Bộ Tư pháp chủ trì xây dựng Đề án đánh giá và hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam với mục đích cuối cùng là bảo đảm thể chế và pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, đóng vai trò dẫn dắt sự phát triển của đất nước, đặc biệt đối với kinh tế – xã hội. Vì vậy, nhằm giúp Bộ Tư pháp có cơ sở để hoàn thiện Đề án, Thứ trưởng đề nghị các chuyên gia, nhà khoa học tham dự Hội thảo tập trung trao đổi, thảo luận 03 nhóm vấn đề trọng tâm, cụ thể: (i) Làm rõ khái niệm cấu trúc hệ thống pháp luật; các khái niệm liên quan đến cấu trúc hệ thống pháp luật; các thành tố trong cấu trúc hệ thống pháp luật và mối liên hệ của các thành tố này, từ đó xác định cấu trúc của hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay; (ii) Xác định quan điểm, nguyên tắc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật; (iii) Đề xuất các mô hình cấu trúc và định hướng hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam.
 |
| Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú phát biểu khai mạc Hội thảo. |
Thay mặt nhóm chuyên gia tư vấn của Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”, GS. TS. Vũ Công Giao, Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội đề xuất, sơ đồ hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam nên được thể hiện theo mô hình kim tự tháp với 04 tầng: Tầng 1 là Hiến pháp; Tầng 2 là luật; Tầng 3 là văn bản dưới luật và Tầng 4 là luật mềm gồm án lệ, tập quán, quy tắc nghề nghiệp… Trong đó, Tầng 1 quy định nguyên tắc; Tầng 2 thể chế hóa; Tầng 3 cụ thể hóa và hướng dẫn; Tầng 4 hỗ trợ vận hành linh hoạt. Các tầng có quan hệ liên thông dọc (hiến định – lập pháp – dưới luật – mềm) và liên thông ngang (giữa các lĩnh vực pháp luật). Bên cạnh đó, việc thiết kế và vận hành hệ thống pháp luật phải bảo đảm một số nguyên tắc như: Nguyên tắc phân tầng (trật tự thứ bậc, quyền lực lập pháp – hành pháp – tư pháp); nguyên tắc phân ngành (cấu trúc luật theo lĩnh vực điều chỉnh, tạo tính hệ thống và chuyên sâu); nguyên tắc phân quyền lập pháp, lập quy (sự rõ ràng giữa lập pháp, hành pháp, tư pháp, giữa trung ương và địa phương trong xây dựng và thi hành pháp luật, tránh tình trạng “nghị định sửa luật”, văn bản do địa phương ban hành trái với văn bản do trung ương ban hành)…
 |
| GS.TS. Lê Minh Tâm, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội trao đổi tại Hội thảo. |
Theo GS.TS. Lê Minh Tâm, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội, cấu trúc tổng thể của hệ thống pháp luật Việt Nam gồm 04 yếu tố: (i) Chính sách đóng vai trò định hướng, dẫn dắt, thể hiện quan điểm, mục tiêu, giải pháp kinh tế, chính trị, xã hội có tính ổn định lâu dài mà hệ thống pháp luật hướng tới phản ánh và điều chỉnh; (ii) Thể chế có chức năng thực hiện các hoạt động tạo lập, thực thi và áp dụng pháp luật bằng các quy trình, thủ tục chặt chẽ, chính danh, hợp pháp, hiệu quả; (iii) Nguyên tắc là những nguyên lý có tính cơ bản, sâu sắc được xã hội thừa nhận về pháp lý và đạo đức, có chức năng là cơ sở cho việc giải thích, áp dụng và phát huy hiệu lực của các quy phạm pháp luật; (iv) Các quy phạm pháp luật là những quy tắc, chuẩn mực được quy định cụ thể để xác định quyền, nghĩa vụ và chế tài trong các tình huống điển hình cần có sự điều chỉnh của pháp luật. Đặc biệt, GS.TS. Lê Minh Tâm nhấn mạnh, để việc xây dựng hệ thống pháp luật được khoa học, hợp lý, vừa thống nhất, ổn định, vừa có tính mở, tính năng động trong việc phát huy vai trò thích ứng, hiệu lực của mỗi bộ phận hợp thành và của toàn bộ hệ thống pháp luật, cấu trúc nội dung của hệ thống pháp luật phải có lĩnh vực pháp luật, ngành luật, chế định pháp luật và quy phạm pháp luật.
 |
| GS.TS. Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội trao đổi tại Hội thảo. |
Trao đổi tại Hội thảo, GS.TS. Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng, hệ thống pháp luật cần được chia thành 03 tầng: Bản chất, nội dung và hình thức. Bên cạnh đó, GS.TS. Phan Trung Lý nhấn mạnh, hiện nay Việt Nam chưa có mô hình tổng thể về cấu trúc hệ thống pháp luật, mà mới chỉ dừng lại ở việc xử lý các vấn đề cụ thể trong từng văn bản. Vì vậy, cần sớm xác lập một khung mô hình chung để định hướng tái cấu trúc toàn hệ thống. Ngoài ra, trong quá trình tái cấu trúc hệ thống pháp luật, cần đặc biệt quan tâm đến việc nâng cao vị thế và hiệu lực của điều ước quốc tế, bảo đảm tính tương thích với pháp luật trong nước.
Phát biểu kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú đánh giá cao ý kiến đóng góp của các đại biểu tham dự Hội thảo, đồng thời bày tỏ mong muốn, trong thời gian tới sẽ tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ các chuyên gia, nhà khoa học trong việc cung cấp thêm thông tin nhằm giúp Bộ Tư pháp hoàn thành Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” đạt hiệu quả cao nhất.