Sau ba tháng triển khai mô hình chính quyền hai cấp, xã Ứng Hòa, một địa bàn có đặc thù nông thôn xen đô thị của thành phố Hà Nội đang thích ứng từ cách vận hành, xử lý công việc đến công tác tiếp công dân, mọi thay đổi đều được nhìn nhận cụ thể từ thực tế, với cả thuận lợi và không ít thách thức.
Chuyển động từ cơ sở
Theo ghi nhận, sau khi mô hình chính quyền hai cấp chính thức được triển khai, khối lượng công việc ở cấp xã tăng rõ rệt. Nhiều nhiệm vụ trước đây do cấp huyện phụ trách, nay được phân cấp, ủy quyền về cơ sở. Điều này tạo điều kiện cho chính quyền xã chủ động, linh hoạt hơn trong xử lý các vấn đề của người dân, nhưng đồng thời cũng đòi hỏi đội ngũ cán bộ phải nhanh chóng thích ứng với cách làm mới.
Từ ngày 01/7/2025 đến 22/9/2025, UBND xã Ứng Hòa, TP Hà Nội tiếp 134 lượt công dân với 68 vụ việc. Tiếp định kỳ của Lãnh đạo UBND xã với 10 kỳ/70 lượt công dân, tiếp nhận 17 đơn/ 17 vụ việc; tiếp đột xuất 08 lượt công dân, tiếp nhân 8 đơn. Trong 3 tháng cuối năm sẽ nâng cao vai trò, trách nhiệm người đứng đầu trong giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh; tiếp tục coi công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên.
Ông Nguyễn Tiến Thiết, Bí thư Đảng ủy UBND xã Ứng Hòa cho biết, cái mới của mô hình hai cấp là trách nhiệm được giao nhiều hơn, sát dân hơn, nhưng cũng đi kèm áp lực lớn. Công việc dồn xuống nhiều, nhất là trong lĩnh vực tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Nếu trước đây, hồ sơ có thể chuyển lên huyện để xin ý kiến thì nay xã phải nắm, phải chủ động rà soát, tiếp nhận, xử lý bước đầu. Có vụ việc nếu không khéo, dễ kéo dài, phát sinh phức tạp.
Ông Thiết cho rằng, việc tinh gọn bộ máy là chủ trương đúng, nhưng cần đi đôi với tăng cường năng lực cho đội ngũ cơ sở. Cán bộ, công chức xã hiện nay đa phần kiêm nhiệm nhiều việc, kỹ năng hành chính và kỹ năng tiếp công dân chưa đồng đều. “Chúng tôi mong muốn được tham gia nhiều hơn các lớp bồi dưỡng chuyên đề, đặc biệt là về kỹ năng tiếp dân, kỹ năng xác định thẩm quyền, phân loại đơn và giải thích pháp luật cho người dân”, ông Thiết nói.
Tại trụ sở UBND xã, không khó để bắt gặp hình ảnh cán bộ tiếp công dân làm việc kín lịch. Nhiều người dân đến hỏi thủ tục đất đai, bồi thường giải phóng mặt bằng, hoặc xin hướng dẫn về chính sách mới. So với trước, lượng công dân đến trụ sở tăng khoảng 1,5 lần. Điều đó phản ánh sự tin tưởng của người dân, nhưng cũng là áp lực thực sự đối với cơ quan hành chính cơ sở.
Những khó khăn trong giai đoạn chuyển đổi chính quyền hai cấp
Bên cạnh thuận lợi về tính chủ động, xã Ứng Hòa cũng đang gặp nhiều vướng mắc trong quá trình vận hành mô hình chính quyền hai cấp. Trước hết là việc chuyển giao thẩm quyền và hồ sơ từ cấp huyện xuống chưa thật đồng bộ. Một số lĩnh vực như đất đai, trật tự xây dựng, chính sách xã hội… vẫn phải xin ý kiến hướng dẫn, khiến quá trình xử lý kéo dài.
Thứ hai là thiếu nhân sự chuyên môn sâu. Cán bộ phụ trách tiếp công dân, xử lý đơn thư phần lớn kiêm nhiệm. Ở những thời điểm cao điểm, khi có dự án, thu hồi đất, hoặc các vụ việc tồn đọng kéo dài, cán bộ tiếp công dân thường xuyên làm việc ngoài giờ để đảm bảo tiến độ. “Vừa phải hướng dẫn người dân, vừa phải làm hồ sơ, vừa tổng hợp báo cáo, nên có lúc anh em thực sự quá tải,” một công chức xã chia sẻ.
Thứ ba, công tác phối hợp giữa các phòng, ban chuyên môn cấp huyện với cấp xã trong thời gian đầu còn chậm, do chưa thống nhất quy trình. Có vụ việc khiếu nại, xã đã xử lý bước đầu nhưng chưa nhận được phản hồi hoặc hỗ trợ chuyên môn kịp thời, khiến tiến độ giải quyết bị gián đoạn.
Từ thực tiễn đó, TS. Phạm Tuấn Anh, Phó Trưởng khoa Nghiệp vụ 2, Trường Cán bộ Thanh tra nhận định, khó khăn trong giai đoạn đầu là điều bình thường. Vấn đề quan trọng là khả năng thích ứng và sự đồng bộ trong tổ chức, chỉ đạo. Khi mô hình chính quyền hai cấp vận hành, cấp xã trở thành trung tâm xử lý ban đầu, nên nếu không được trang bị kỹ năng, công cụ, quy trình chuẩn, rất dễ lúng túng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng tiếp công dân mà còn làm chậm tiến độ toàn bộ quy trình giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Theo ông Phạm Tuấn Anh, để khắc phục, cần tăng cường hướng dẫn nghiệp vụ “cầm tay chỉ việc”, thay vì chỉ tập huấn lý thuyết. “Mỗi địa bàn có đặc thù riêng, nên công tác đào tạo cần gắn với thực tiễn quản lý của địa phương. Việc đưa tình huống thực tế vào giảng dạy, mô phỏng các ca tiếp dân đông người, các vụ việc phức tạp là hướng rất hiệu quả,” ông Tuấn Anh nói thêm.
Trong mô hình chính quyền 2 cấp, cấp cơ sở đảm nhận vai trò quan trọng trong việc thu thập, phản hồi thông tin chính sách. Ảnh minh họa: Lan Anh
Chủ động thay đổi từ bên trong
Nhận thức được vai trò của mình trong hệ thống hành chính hai cấp, UBND xã Ứng Hòa đã chủ động triển khai nhiều giải pháp nội bộ. Hằng tuần, xã tổ chức giao ban chuyên đề về công tác tiếp công dân và xử lý đơn thư; cán bộ được phân công phụ trách từng nhóm lĩnh vực cụ thể để tránh chồng chéo.
Theo ông Nguyễn Tiến Thiết, sự phối hợp giữa các bộ phận là yếu tố quyết định. “Chúng tôi quán triệt phương châm tiếp dân phải kịp thời, hướng dẫn phải chính xác, trả lời phải có căn cứ. Mỗi công dân đến trụ sở đều phải được hướng dẫn rõ ràng, đúng quy định, đó cũng là cách để hạn chế khiếu nại phát sinh”, ông nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, xã cũng khuyến khích cán bộ ứng dụng công nghệ thông tin trong tiếp nhận và quản lý đơn thư, tiến tới kết nối dữ liệu điện tử với Thanh tra thành phố. Việc số hóa quy trình không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn tăng tính công khai, minh bạch trong công vụ.
Qua thực tế tại xã Ứng Hòa, có thể thấy mô hình chính quyền hai cấp đang đi đúng hướng: tăng tính chủ động cho cấp cơ sở, giúp người dân được giải quyết công việc nhanh hơn, trực tiếp hơn. Tuy nhiên, để mô hình này thực sự hiệu quả, yếu tố con người vẫn là trung tâm.
TS. Phạm Tuấn Anh cho rằng, bồi dưỡng và đào tạo lại đội ngũ công chức xã là yêu cầu cấp thiết nhất hiện nay. “Không thể vận hành mô hình mới bằng tư duy cũ. Phải đào tạo để cán bộ hiểu rằng tiếp công dân là khâu mở đầu, nhưng quyết định chất lượng cả chuỗi giải quyết khiếu nại, tố cáo. Đó không chỉ là kỹ năng, mà là thái độ và trách nhiệm công vụ,” ông nhấn mạnh.
Từ góc nhìn thực tế, ông Nguyễn Tiến Thiết cũng chia sẻ mong muốn: “Cán bộ cơ sở cần được học những gì thiết thực, ví dụ: cách phân tích nội dung đơn thư, cách xác định thẩm quyền, quy trình đối thoại, kỹ năng lắng nghe và giải thích pháp luật. Những nội dung ấy nếu được bồi dưỡng thường xuyên, chắc chắn công tác tiếp công dân ở xã sẽ chuyển biến rõ rệt”.
Sau ba tháng đầu triển khai, Ứng Hòa cho thấy mô hình chính quyền hai cấp tuy mới mẻ nhưng khả thi, nếu đi cùng với quyết tâm chính trị, sự đồng hành của cơ quan thanh tra và các chương trình đào tạo thiết thực. Mỗi cán bộ xã được bồi dưỡng đúng, làm đúng và làm đủ, đó mới là nền tảng vững chắc để mô hình này thực sự phát huy hiệu quả, phục vụ Nhân dân tốt hơn.
Bài 2: Đào tạo cán bộ cấp xã: Chìa khóa vận hành hiệu quả chính quyền hai cấp
Lan Anh
(Nguồn: Thanhtra.com.vn)