Trong cơ quan địa phương 2 cấp, khi thẩm quyền cấp xã tiếp nhận nhiều chức năng chuyển tiếp từ trước đây, người đứng đầu càng phải chủ động “tự siết kỷ luật” để không biến khoảng trống kiểm soát thành “mảnh đất màu mỡ” cho tham nhũng.
Một số bạn đọc gửi thắc mắc: “Khi cơ quan, tổ chức để xảy ra tham nhũng thì người đứng đầu có phải chịu trách nhiệm không, và trách nhiệm đó được pháp luật quy định như thế nào?”. Theo TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy, Trưởng khoa Nghiệp vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Trường Cán bộ Thanh tra, Luật PCTN 2018 đã quy định chặt chẽ chế độ trách nhiệm của người đứng đầu. Trong bối cảnh cơ quan địa phương 2 cấp, khi thẩm quyền của cấp xã/ phường được mở rộng, trách nhiệm này càng trở nên nặng nề và không thể thoái thác.
Hỏi: Pháp luật có quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng không?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Có. Điều 70 Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 quy định người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị phải gương mẫu thực hiện và chỉ đạo thực hiện các biện pháp phòng ngừa, kịp thời phát hiện, xử lý tham nhũng trong phạm vi quản lý. Nếu để xảy ra tham nhũng thì tùy tính chất, mức độ, họ phải chịu trách nhiệm trực tiếp hoặc liên đới.
Trong mô hình cơ quan địa phương 2 cấp hiện nay, nơi quyền lực hành chính tập trung nhiều hơn vào chủ tịch UBND cấp xã, yêu cầu này càng rõ: Trách nhiệm không chỉ về hành chính mà còn cả về chính trị.
Hỏi: Các hình thức xử lý trách nhiệm người đứng đầu được áp dụng ra sao?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Có ba nhóm chính:
• Kỷ luật Đảng và hành chính: Khiển trách, cảnh cáo, cách chức hoặc bãi nhiệm nếu buông lỏng quản lý để tham nhũng xảy ra.
• Trách nhiệm pháp lý: Nếu chứng minh được đồng phạm, bao che, dung túng hoặc tiếp tay thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự.
• Trách nhiệm chính trị: Cán bộ cấp cao có thể bị xem xét miễn nhiệm, không bố trí chức vụ mới nếu cơ quan, đơn vị do họ quản lý để xảy ra tham nhũng nghiêm trọng.
Điểm đáng chú ý là chế độ trách nhiệm không chỉ áp dụng khi “cố ý tiếp tay” mà còn khi thiếu trách nhiệm trong kiểm tra, giám sát, để cấp dưới lợi dụng chức vụ, quyền hạn tham nhũng.
Hỏi: Vậy người đứng đầu cần thực hiện những biện pháp gì để không bị rơi vào tình trạng “mất trách nhiệm”?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Trước hết, phải coi phòng, chống tham nhũng là nhiệm vụ chính trị thường xuyên. Người đứng đầu cần:
• Ban hành và tổ chức thực hiện quy chế công khai, minh bạch.
• Kiểm soát quyền lực trong tuyển dụng, bổ nhiệm, quản lý tài chính – tài sản.
• Tăng cường kiểm tra, giám sát cấp dưới, xử lý kịp thời dấu hiệu bất thường.
• Nêu gương về đạo đức, thực hành tiết kiệm, chống phô trương, hình thức.
Trong cơ quan địa phương 2 cấp, khi thẩm quyền cấp xã tiếp nhận nhiều chức năng chuyển tiếp từ trước đây, người đứng đầu càng phải chủ động “tự siết kỷ luật” để không biến khoảng trống kiểm soát thành “mảnh đất màu mỡ” cho tham nhũng.
Hỏi: Có sự khác biệt nào giữa trách nhiệm trực tiếp và trách nhiệm liên đới không?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Có.
• Trách nhiệm trực tiếp kkhi người đứng đầu chỉ đạo, tham gia hoặc bao che hành vi tham nhũng ⇒ xử lý như chủ thể vi phạm.
• Trách nhiệm liên đới khi buông lỏng quản lý, thiếu kiểm tra, giám sát để cấp dưới tham nhũng ⇒ xử lý kỷ luật, chính trị, hành chính.
Đây là cơ chế pháp lý quan trọng để bảo đảm mọi cấp quản lý đều gắn quyền hạn với trách nhiệm.
Hỏi: Ý nghĩa của việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu là gì?
TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy: Quan trọng nhất là tạo cơ chế răn đe và đề cao văn hóa trách nhiệm trong bộ máy. Khi người đứng đầu biết mình phải trả giá nếu buông lỏng, họ sẽ chủ động siết quản lý, tăng kiểm tra, giám sát. Điều này không chỉ phòng ngừa tham nhũng mà còn tạo dựng văn hóa liêm chính, kỷ luật trong quản lý hiện nay.
Theo TS. Nguyễn Thị Hồng Thúy, chống tham nhũng muốn thành công phải gắn với việc đề cao trách nhiệm người đứng đầu. Trách nhiệm này không chỉ là câu chữ trong luật, mà cần được thực thi bằng các chế tài công khai, minh bạch. Khi người đứng đầu liêm chính, gương mẫu và quyết liệt, cả bộ máy sẽ vận hành minh bạch, góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân vào công cuộc phòng, chống tham nhũng, đặc biệt trong mô hình cơ quan địa phương 2 cấp đang triển khai hiện nay.
Bài 5: Khu vực tư có vô can? Bài kiểm tra liêm chính của doanh nghiệp
Lan Anh
(Nguồn: Thanhtra.com.vn)