Hiện nay, Thanh tra tỉnh có Chánh Thanh tra và 03 Phó Chánh Thanh tra; có 05 phòng (Văn phòng và 04 phòng Nghiệp vụ) với tổng số 42 công chức, người lao động. Toàn ngành Thanh tra tỉnh Khánh Hòa hiện có 209 công chức và người lao động (trong đó: 138 nam, 71 nữ; trình độ chuyên môn: thạc sĩ 33, đại học 170, cao đẳng 01, trung cấp 05; về ngạch Thanh tra viên: 29 công chức giữ ngạch Thanh tra viên chính, 117 công chức giữ ngạch Thanh tra viên chiếm tỷ lệ 70,2% công chức, người lao động toàn ngành). Số lượng công chức, người lao động phân bổ tại Thanh tra cấp huyện 43; Thanh tra sở, ngành 124; riêng Thanh tra tỉnh với 42 công chức, người lao động (trong đó: 22 nam, 20 nữ; trình độ chuyên môn: thạc sĩ 7, đại học 30, cao đẳng 01, trung cấp 04; 08 công chức giữ ngạch Thanh tra viên chính và tương đương, 29 công chức giữ ngạch Thanh tra viên và tương đương, 01 công chức giữ ngạch cán sự).
2. Vai trò của cơ quan Thanh tra nhà nước nói chung và Thanh tra tỉnh Khánh Hòa nói riêng đối với việc kiểm soát quyền lực Nhà nước
Theo quy định hiện hành, Thanh tra tỉnh Khánh Hòa và Thanh tra cấp sở, Thanh tra cấp huyện (gọi chung là các cơ quan thanh tra) trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện và giúp Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật. Theo đó, với cách tiếp cận ở trên, việc kiểm soát quyền lực của Thanh tra Khánh Hòa đối với hoạt động hành chính sẽ chủ yếu thông qua việc tiến hành các hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo thẩm quyền. Vai trò của cơ quan thanh tra trong kiểm soát quyền lực trong hoạt động hành chính thể hiện trên một số nội dung cụ thể như sau:
Thứ nhất, các cơ quan thanh tra kiểm soát việc thực hiện quyền lực trong hoạt động hành chính thông qua tiến hành thanh tra theo quy định của pháp luật.
Thanh tra là một chức năng thiết yếu, quan trọng trong quản lý nhà nước, thực hiện việc xem xét, đánh giá và xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Hoạt động thanh tra được thực hiện rộng khắp, với phương châm ở đâu có quản lý, ở đó có thanh tra, kiểm tra. Việc kiểm soát quyền lực trong hoạt động hành chính được thực hiện thông qua một số nội dung bao gồm:
– Giúp cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng quy định của pháp luật. Đây là mục đích quan trọng của hoạt động thanh tra và cũng là nội dung quan trọng của kiểm soát quyền lực nhà nước. Giúp cơ quan, tổ chức hiểu rõ, nhận thức đúng đắn, đầy đủ về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình và thực hiện đúng đắn các quy định đó. Điều này được thực hiện qua việc theo dõi, nắm tình hình và kiến nghị chấn chỉnh qua hoạt động thanh tra. Giúp các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng đắn các quy định pháp luật là kiểm soát quyền lực trong hoạt động hành chính ở trạng thái tốt nhất, mang tính ổn định.
– Đánh giá quá trình thực thi chính sách, pháp luật của các cơ quan hành chính nhà nước, của cán bộ, công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước. Đây là một nội dung, phương thức quan trọng nhằm đánh giá sự tuân thủ các quy định quản lý, việc thực hiện chức năng, thẩm quyền của các cơ quan và hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ. Việc tiến hành thanh tra để đánh giá có thể qua chương trình, kế hoạch hoặc thanh tra đột xuất, thường xuyên; có thể thanh tra theo chuyên đề diện rộng hoặc các cuộc thanh tra với phạm vi đối tượng hẹp, cụ thể. Qua đánh giá việc thực thi chính sách, pháp luật sẽ đưa ra các kết luận về việc tổ chức thực hiện, hiệu quả đạt được, các vi phạm trong tổ chức thực hiện và cả những bất cập, hạn chế trong chính sách, pháp luật. Đây thực sự là một phương thức quan trọng giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước kiểm soát việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao của các tổ chức, cá nhân thuộc thẩm quyền quản lý của mình.
– Kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật và xử lý các hiện tượng vi phạm pháp luật trong quá trình thực thi chính sách, pháp luật của các cơ quan hành chính nhà nước. Trên cơ sở các phát hiện trong quá trình đánh giá việc thực thi chính sách, pháp luật, các cơ quan thanh tra có những kiến nghị, đề xuất với các cơ quan nhà nước và cá nhân có thẩm quyền, nhằm sửa đổi, bổ sung hay hủy bỏ những quy định không phù hợp với thực tiễn, gây khó khăn trong quá trình thực thi, không hiệu quả trên thực tế; nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế – xã hội của địa phương và rộng hơn là của quốc gia. Điều này không những giúp chính sách, pháp luật được hoàn thiện hơn mà còn loại bỏ những “lỗ hổng”, tránh sự lợi dụng trong quá trình thực thi để tham nhũng, tiêu cực.
Kiểm soát quyền lực trong hoạt động hành chính còn kiểm soát việc tham nhũng, vụ lợi và các sai phạm khác của đội ngũ cán bộ, công chức thông qua việc phát hiện và xử lý nghiêm minh những cá nhân, tổ chức có hành vi sai phạm. Bên cạnh kiểm soát việc thực hiện quyền hành chính, các cơ quan thanh tra còn giúp phát huy những nhân tố tích cực trong quản lý. Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong giai đoạn hiện nay, khi chúng ta đang trong quá trình phát triển và hoàn thiện các thiết chế nhà nước, thực hiện và hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Thứ hai, các cơ quan thanh tra thực hiện kiểm soát quyền lực trong hoạt động hành chính thông qua thực hiện chức năng giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định pháp luật.
Khiếu nại, tố cáo là quyền dân chủ, là phương thức để người dân phản ánh, thông tin đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền về các hiện tượng sai phạm, tham nhũng, tiêu cực. Đây là phương thức để người dân tham gia vào quản lý nhà nước, quản lý xã hội, kiểm soát việc thực hiện quyền lực trong bộ máy nhà nước. Các cơ quan thanh tra giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp thực hiện công tác quản lý nhà nước về khiếu nại, tố cáo và tham mưu, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền. Thông qua hoạt động của mình, các cơ quan thanh tra kiểm soát việc thực hiện quyền hành chính ở một số phương diện sau:
– Qua các thông tin phản ánh từ thực hiện chức năng giải quyết khiếu nại, tố cáo, các cơ quan thanh tra xem xét, đánh giá, tổng hợp để thấy được tình hình thực hiện chức trách, nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ, công chức, của các cơ quan nhà nước; nắm bắt được các thông tin về tình hình triển khai thực hiện pháp luật, thực hiện các chủ trương, chính sách phát triển kinh tế – xã hội trên địa bàn. Đây chính là các thông tin quan trọng giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước kiểm soát được việc thực thi công vụ của các tổ chức, cá nhân thuộc thẩm quyền quản lý.
– Qua xác minh, kết luận những nội dung khiếu nại, tố cáo khi được giao trong giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo cụ thể, các cơ quan thanh tra tiến hành làm rõ, đánh giá đúng, sai trong việc thực hiện các hành vi hành chính, ban hành các quyết định hành chính và thực hiện nhiệm vụ, công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước, từ đó đưa ra các kết luận và kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét, xử lý, khắc phục các hiện tượng vi phạm, hoàn thiện cơ chế, chính sách và xử lý những tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm. Qua tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo, các kiến nghị, phản ánh của người dân được xem xét giải quyết, giúp ổn định tình hình xã hội và giám sát, kiểm soát có hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính và cán bộ, công chức.
Thứ ba, các cơ quan thanh tra kiểm soát việc thực hiện quyền lực trong hoạt động hành chính thông qua thực hiện chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (gọi tắt phòng, chống tham nhũng, tiêu cực) theo thẩm quyền.
Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được thực hiện bằng nhiều biện pháp, với nhiều cơ quan khác nhau. Các cơ quan thanh tra với chức năng của mình, thực hiện quản lý nhà nước về phòng, chống tham nhũng như tham mưu hoặc ban hành các văn bản hướng dẫn về phòng, chống tham nhũng; tổ chức thực hiện các biện pháp phòng ngừa như công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị; kê khai tài sản, thu nhập;… Bên cạnh đó, các cơ quan thanh tra cũng tiến hành phòng, chống tham nhũng thông qua việc giải quyết tố cáo về tham nhũng theo thẩm quyền, thanh tra trách nhiệm trong việc tổ chức thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Qua các hoạt động này, các cơ quan thanh tra đánh giá được ý thức, trách nhiệm và hiệu quả trong việc tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng của các cơ quan, tổ chức, cá nhân; phát hiện những tồn tại, hạn chế trong việc tổ chức thực hiện cũng như phát hiện các hành vi tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan hành chính nhà nước. Từ đó, có biện pháp nhằm bảo đảm cho các cơ quan, tổ chức thực hiện đúng quy định của pháp luật, tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước được đảm bảo, khách quan, tránh hiện tượng lạm quyền, lộng quyền. Qua việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, cơ quan thanh tra nhà nước góp phần kiểm soát quyền lực của các cơ quan hành chính nhà nước trong quá trình thực thi nhiệm vụ, công vụ, tránh hiện tượng tham nhũng, tiêu cực có thể xảy ra.
3. Kết quả đạt được
Tính từ năm 2013 đến năm 2022, các cơ quan thanh tra của tỉnh Khánh Hòa đã phát hiện 24 vụ việc có dấu hiệu tham nhũng (05 vụ qua kiểm tra, 14 vụ qua thanh tra và 05 vụ qua giải quyết đơn tố cáo) và đã kiến nghị chuyển đến cơ quan điều tra xử lý theo quy định. Trong công tác phòng, chống tham nhũng năm 2022, các cơ quan thanh tra của tỉnh Khánh Hòa triển khai 82 cuộc thanh tra hành chính tại 196 đơn vị. Qua thanh tra đã phát hiện sai phạm về kinh tế với số tiền 216.342,59 triệu đồng và 1651m2 đất; kiến nghị xử lý thu hồi nộp ngân sách nhà nước 18.255,04 triệu đồng và thu hồi 640m2; kiến nghị xử lý khác với số tiền 77.220,55 triệu đồng và 1.011m2 đất; chuyển cơ quan điều tra 03 vụ việc, 04 hành vi; kiến nghị kiểm điểm, chấn chỉnh, rút kinh nghiệm đối với 106 tổ chức, 118 cá nhân; xử lý kỷ luật đối với 09 cá nhân; kiến nghị xử lý trách nhiệm đối với 04 tổ chức và kiểm điểm hành chính 04 cá nhân.
Qua đó cho thấy các cơ quan thanh tra của tỉnh Khánh Hòa đã thể hiện vai trò cụ thể, rõ ràng và quan trọng trong việc kiểm soát quyền lực nhà nước nhằm giúp các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng đắn các quy định pháp luật.
4. Những mặt hạn chế, tồn tại trong công tác kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng và kiến nghị đề xuất phương hướng triển khai thực hiện trong thời gian đến
Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản khẳng định vai trò của cơ quan thanh tra và tăng cường hoạt động cơ quan thanh tra theo hướng tập trung đẩy mạnh các hoạt động thanh tra công vụ, thực hiện giám sát hành chính nhằm phát hiện hành vi tham nhũng. Đây chính là các định hướng quan trọng nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả kiểm soát việc thực hiện quyền lực của cơ quan thanh tra trong hoạt động hành chính, giúp cho các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước được thực hiện đúng đắn, kinh tế – xã hội phát triển và hạn chế việc lạm dụng quyền hạn được giao của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nói chung và Thanh tra tỉnh Khánh Hòa nói riêng còn có một số hạn chế, bất cập chủ yếu như sau:
Thứ nhất, hệ thống pháp luật được xây dựng và hoàn thiện trong điều kiện vừa phải bảo đảm tính dự báo, chuyển đổi, vừa tìm tòi, rút kinh nghiệm nên khó tránh khỏi những hạn chế, bất cập. Nhiều cơ chế, chính sách mới được vận hành chưa có tiền lệ, kiểm định thực tiễn nên khó có thể dự báo được đầy đủ tác động, từ đó dẫn đến một số quy định trong phòng, chống tham nhũng còn chung chung, chưa đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ, khả thi, gây khó khăn cho việc áp dụng và triển khai thực hiện.
Mặt khác, hệ thống pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong các lĩnh vực kinh tế – xã hội có liên quan đến phòng, chống tham nhũng, nhất là trong lĩnh vực đất đai, đấu thầu tài chính công, tài sản công rất đa dạng về hình thức, đồ sộ về số lượng, việc rà soát chưa được thường xuyên liên tục, hệ thống hoá nên khiến người dân rất khó tiếp cận, tìm hiểu và tuân thủ đúng yêu cầu của pháp luật. Điển hình như lỗ hổng trong quy định về đấu thầu, chỉ định thầu… tạo điều kiện thuận lợi để cho các đối tượng lợi dụng móc ngoặc cấu kết tinh vi giữa doanh nghiệp với những quan chức có thẩm quyền nhằm gian lận trong đấu thầu, chỉ định thầu phục vụ cho động cơ trục lợi. Trước đây chúng ta chỉ chú ý đến việc giám sát tổ chức, cá nhân thực hiện thầu mà chưa tính đến việc phải giám sát cả chính cơ quan quản lý thầu. Khiến chính những người đại diện cho cơ quan có thẩm quyền lại rất dễ dàng bị thao túng, lợi dụng chức vụ quyền hạn để thực hiện những hành vi vi phạm hoạt động đấu thầu.
Điều này có thể nhận thấy rõ qua hàng loạt các vụ án tham nhũng liên quan đến đầu thầu mua sắm vật tư, thiết bị y ngành y tế… như vụ CDC Khánh Hòa, CDC Hà Nội, vụ thiết bị y tế Bệnh viện Bạch mai, vụ hoá chất xử lý nước thải tại Hà Nội…
Ngoài ra còn những bất cập như Luật Đất đai chỉ quy định việc đấu giá quyền sử dụng đất đối với trường hợp giao đất, cho thuê đất chứ chưa quy định chặt chẽ, bắt buộc phải đấu giá đối với đất do doanh nghiệp đang quản lý, sử dụng khi chuyển mục đích sử dụng đất. Vì thế, rất nhiều địa phương tìm cách lách luật bằng cách cho thuê đất, lập dự án cho hoạt động thương mại dịch vụ, có thời hạn sử dụng đất là 50 năm, sau một hai năm cho phép sử dụng lâu dài, chuyển mục đích sử dụng đất sang đất ở, để tránh phải đấu giá đất. Đồng thời quy định về đối tượng được giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá còn khá rộng, chưa cụ thể.
Và những bất cập khác như thiếu minh bạch, thiếu quy định giám sát, kiểm tra quy trình thực hiện thẩm định, định giá không sát giá thị trường… là kẽ hở cho tiêu cực, gây thất thoát ngân sách Nhà nước khi chuyển quyền sử dụng đất từ doanh nghiệp Nhà nước sang doanh nghiệp tư nhân thông qua cổ phần hoá, đấu thầu, đấu giá, mua sắm công…
Thứ hai, chức năng, vị trí, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra trong tham mưu công tác kiểm soát quyền lực phòng, chống tham nhũng còn hạn chế, bất cập:
Điển hình như, quy trình phát hiện xử lý tội phạm tham nhũng thông thường là phát hiện qua thanh tra sau đó chuyển Cơ quan điều tra hoặc Viện kiểm sát xem xét, khởi tố. Quy trình này hiện có nhiều bất cập. Theo Luật Tố tụng Hình sự thì khi phát hiện dấu hiệu tội phạm thì cơ quan tiến hành tố tụng sẽ khởi tố, điều tra và có quyền áp dụng các biện pháp tư pháp đối với người bị khởi tố, điều tra. Tuy nhiên theo Luật Phòng, chống tham nhũng thì các cơ quan thanh tra phải làm đến cùng để đưa ra kết luận, họp lên họp xuống rồi mới chuyển cho Cơ quan tiến hành tố tụng để khởi tố, điều tra, truy tố. Thanh tra không có thủ tục tố tụng tư pháp độc lập, khách quan. Họ chỉ thực hiện các biện pháp hành chính, nghiệp vụ để đưa ra kết luận thanh tra, kiểm toán. Họ không có quyền áp dụng các biện pháp tư pháp như tạm giữ, tạm giam hay phong tỏa tài sản để tài sản tham nhũng không bị tẩu tán, thất thoát…
Thứ ba, khoảng trống pháp lý trong thu hồi tài sản tham nhũng. Trong công tác phòng, chống tham nhũng, việc thu hồi lại được tài sản bị thất thoát, tham nhũng mới là kết quả cao nhất của phòng, chống tham nhũng. Những năm gần đây, công tác thu hồi tài sản tham nhũng, thất thoát của nhà nước có chuyển biến tích cực hơn. Tuy nhiên, vẫn có những vụ án, tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt đặc biệt lớn, nhưng việc thu hồi lại đang gặp nhiều khó khăn, thậm chí lâm vào bế tắc. Mặc dù đã có nhiều biện pháp thực hiện để nâng cao tỷ lệ thu hồi tài sản bị thất thoát, tham nhũng tuy nhiên trong các năm qua tỉnh Khánh Hòa chỉ đạt được tỷ lệ 50%.
Nguyên nhân của vấn đề này là do vẫn còn nhiều kẽ hở từ khâu phòng ngừa, cho đến ngăn chặn tẩu tán tài sản trong những quy định pháp luật hiện hành liên quan đến công tác phòng, chống tham nhũng và công tác thi hành án tham nhũng như: Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Thi hành án dân sự…Ngay như Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 và Nghị định số 130/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng về kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức, đơn vị là những văn bản pháp luật mới nhất về phòng, chống tham nhũng, với những quy định được đánh giá là tiến bộ, bổ sung, mở rộng nhiều biện pháp phòng ngừa tham nhũng, tăng tính minh bạch và kiểm soát tài sản, thu nhập… tuy nhiên, vẫn tồn tại không ít hạn chế, bất cập.
Điển hình như theo quy định, cán bộ chỉ phải kê khai tài sản của bản thân, vợ (hoặc chồng) và con chưa thành niên là quá hẹp và vô hình chung đã bỏ qua trường hợp con đã thành niên và hai đối tượng thân thích khác là bố và mẹ, anh chị em ruột…. Trên thực tế, rất nhiều vụ án tham nhũng xảy ra và khi điều tra ra mới rõ tài sản mà người phạm tội có được đã đứng tên của chính bố, mẹ đẻ hoặc con đã thành niên, thậm chí có những trường hợp nhờ cả bạn bè, anh chị em đứng tên …Ngoài ra, mặc dù Luật Phòng, chống tham nhũng đã có quy định về xử lý hành vi kê khai tài sản, thu nhập không trung thực, giải trình nguồn gốc của tài sản, thu nhập tăng thêm không trung thực (Điều 51, Luật Phòng, chống tham nhũng 2018), nhưng lại chưa có điều khoản nào quy định về việc xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm giải trình không hợp lý về nguồn gốc.
Thứ tư, một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan nhà nước thiếu tinh thần phục vụ, thiếu trách nhiệm trong công việc, thiếu tu dưỡng, rèn luyện; suy thoái về tư tưởng, đạo đức công vụ dẫn đến đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao để thực hiện hành vi tham nhũng, tiêu cực. Công tác quản lý, giáo dục cán bộ, công chức, viên chức ở một số cơ quan nhà nước còn chưa được thường xuyên, chặt chẽ.
Thứ năm, mô hình tổ chức của các cơ quan thanh tra nhà nước còn dàn trải, thiếu tập trung, khó quản lý nhưng dễ bị chi phối: Sự đan xen giữa thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành, giữa thanh tra chuyên ngành và kiểm tra thường xuyên theo chức năng quản lý Nhà nước khiến cho hoạt động thanh tra, kiểm tra của các ngành trở nên dày đặc, gây khó khăn cho đối tượng quản lý và công tác quản lý đối với cán bộ làm công tác thanh tra.
Việc kiểm soát các hoạt động trong toàn ngành với quy mô rộng lớn như hiện nay là hết sức khó khăn, nhất là hoạt động thanh tra thường xuyên trên các lĩnh vực quản lý nhà nước mà thực chất là hoạt động kiểm tra chuyên ngành trực tiếp tiếp xúc, giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp. Những tiêu cực, nhũng nhiễu đối với người dân, doanh nghiệp trong thời gian gần đây tại một số bộ ngành, địa phương phần nhiều là thanh tra chuyên ngành nhưng làm ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của Ngành thanh tra.
Thứ sáu, người đứng đầu một số cơ quan Thanh tra Nhà nước chưa đề cao trách nhiệm nêu gương, chưa gương mẫu thực hiện đầy đủ trách nhiệm của mình trong thực hiện nhiệm vụ.
Thứ bảy, công tác giám sát hoạt động của đoàn thanh tra gặp khó khăn, nhất là ở thanh tra cấp cơ sở do số lượng biên chế có hạn, trong khi cùng thời điểm phải tổ chức nhiều đoàn thanh tra nên không đủ người làm nhiệm vụ giám sát.
Để nâng cao chất lượng, hiệu quả trong kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiện nay, Thanh tra tỉnh Khánh Hòa nhận thấy cần thực hiện một số giải pháp như sau:
Một là, nhận thức mới về phương thức, nội dung kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh tra. Hiện nay, các cơ quan thanh tra thông qua việc thực hiện các chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng của mình, góp phần kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước trong lĩnh vực hành pháp nói chung hay cụ thể là kiểm soát hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước.
Trong đó, việc thực hiện chức năng, thẩm quyền thanh tra là phương diện hoạt động quan trọng của các cơ quan thanh tra, qua đó giúp phát hiện, ngăn ngừa và xử lý các hiện tượng tham nhũng, tiêu cực trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan hành chính nà nước, của các tổ chức, cá nhân có liên quan. Tuy nhiên, trên cơ sở đánh giá thực tiễn, Chiến lược phát triển ngành thanh tra đã đưa ra định hướng cần chuyển sang thực hiện giám sát, đánh giá hiệu quả của các cơ quan hành chính, của đội ngũ cán bộ, công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước. Từ việc thay đổi về nội dung, dẫn đến thay đổi phương thức hoạt động, phương pháp thanh tra, năng lực, ý thức của đội ngũ cán bộ thanh tra. Từ nhận thức đến quy định và thực hiện các quy định mang tính chiến lược này cần được thúc đẩy bằng “tư duy của thời đại 4.0„. Đây là thay đổi cần thiết để phù hợp với bối cảnh hiện nay, với đòi hỏi tự thực tiễn; thay đổi vì hiệu quả của cả hệ thống chứ không bảo vệ, cố hữu với các giá trị, lợi ích hiện hữu của ngành mình.
Hai là, tổ chức xây dựng có hiệu quả hệ thống dữ liệu hoạt động của cơ quan thanh tra về tiếp công dân, về khiếu nại, tố cáo, về kiểm soát tài sản, thu nhập, về thanh tra trong toàn ngành. Hệ thống dữ liệu này phục vụ cho việc thực hiện quản lý nhà nước có hiệu quả hơn. Ứng dụng thành quả của cuộc cách mạng khoa học công nghệ lần thứ tư trong thiết lập các cơ chế tiếp nhận, xử lý thông tin trong các hoạt động điều hành, tác nghiệp của cơ quan thanh tra được nhanh chóng, kịp thời. Với việc chuyển đổi sang thực hiện giám sát, đánh giá hành chính, khoa học công nghệ sẽ đóng vai trò tích cực hơn, trong việc thiết kế các phương thức giám sát, phù hợp với từng nhóm đối tượng và trong những điều kiện nhất định.
Việc giám sát, đánh giá và cảnh báo rủi ro trong hoạt động của nền hành chính trên cơ sở tổng hợp và phân tích các dữ liệu thống kê thường xuyên sẽ hiệu quả và thuyết phục, nhằm bảo đảm cho việc sử dụng quyền lực nhà nước trong các hoạt động hành chính được đúng đắn, khách quan.
Ba là, kiến nghị Thanh tra Chính phủ nghiên cứu những khắc phục, bất cập việc theo dõi thực hiện kiến nghị Chính phủ sớm ban hành thông tư quy định rõ các chế tài trong việc xử lý các đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức cá nhân có liên quan nếu không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các kết luận thanh tra; hướng dẫn quy trình chi tiết kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra…
Bốn là, tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức lối sống cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan thanh tra nhà nước, động viên tinh thần phục vụ, trách nhiệm trong công việc; bổ sung, tăng thời lượng các chuyên đề đào tạo, bồi dưỡng về liêm chính trong chương trình đào tạo cán bộ thanh tra các cấp, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý.
Năm là, tăng cường công khai, minh bạch trong các hoạt động của cơ quan thanh tra. Công khai, minh bạch là nguyên tắc, yêu cầu trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan nói chung. Trong thời đại ngày nay, công khai, minh bạch được coi là một nguyên tắc bảo đảm, và chính các kết quả khoa học, công nghệ sẽ thúc đẩy việc công khai, minh bạch được thực hiện tốt hơn. Sự phát triển của khoa học, công nghệ làm cho việc công khai, minh bạch dễ thực hiện, phạm vi công khai lớn và ít tốn kém.
Việc công khai, minh bạch thúc đẩy việc tương tác giữa cơ quan thanh tra với các cơ quan, tổ chức là đối tượng thanh tra cũng như với xã hội về các kết quả hoạt động của mình. Công khai, minh bạch giúp tăng tính chịu trách nhiệm của các cơ quan thanh tra. Bên cạnh đó, giúp cơ quan thanh tra thực hiện đánh giá toàn diện, đầy đủ và đúng đắn hơn việc sử dụng quyền lực nhà nước trong hoạt động hành chính của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Sáu là, Tiếp tục triển khai đầy đủ, kịp thời các giải pháp phòng ngừa tham nhũng như: công khai minh bạch trong hoạt động cơ quan, đơn vị, xây dựng các chế độ định mức tiêu chuẩn…; công tác cải cách hành chính, chuyển đổi vị trí của cán bộ, công chức, viên chức được triển khai tích cực, toàn diện; thực hiện tốt các quy định về kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn.
Bảy là, Tăng cường quản lý nhà nước về phòng, chống tham nhũng, chỉ đạo các cơ quan thanh tra của Tỉnh tiếp tục thực hiện có hiệu quả Kế hoạch thanh tra năm 2023 đã được phê duyệt về thanh tra việc thực hiện các quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng; thanh tra, kiểm tra tập trung vào các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, dư luận xã hội quan tâm (đấu thầu, đấu giá, y tế, giáo dục, quản lý, sử dụng đất đai, khoáng sản, tài sản công…).
Tám là, tăng cường và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan thanh tra, kiểm tra và cơ quan tư pháp, nhất là trong công tác phát hiện, xử lý các sai phạm có dấu hiệu tội phạm tham nhũng.
Bên cạnh các giải pháp trên, trong thời gian tới, để tăng cường kiểm soát quyền lực trong thực thi công vụ, Cơ quan Thanh tra tỉnh cần tổ chức quán triệt và triển khai thực hiện tốt Luật Thanh tra năm 2022; công tác thanh tra cần tiếp tục tăng cường về nhiều mặt, cụ thể là:
– Cơ quan thanh tra phải tăng cường kiểm soát việc thực thi quyền lực của người đứng đầu thông qua việc tập trung vào hoạt động thanh tra trách nhiệm, đặc biệt là trách nhiệm người đứng đầu. Qua thanh tra phải kết luận, làm rõ và kiến nghị xử lý trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước các cấp đối với các sai phạm, yếu kém xảy ra, bao gồm cả việc để hành vi tham nhũng, tiêu cực xảy ra, nhất là việc lợi dụng, lạm dụng quyền lực để trục lợi trong thực thi công vụ.
– Cơ quan thanh tra cần chủ động thực hiện thanh tra đột xuất khi phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật, nhất là khi có các căn cứ về hành vi vi phạm trong quá trình tiến hành thanh tra và sai lệch trong nội dung kết luận thanh tra.
– Tập trung thanh tra ở những nơi có vấn đề phức tạp, dư luận quan tâm, lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực; đồng thời, công tác thanh tra cần ngăn chặn có hiệu quả tình trạng “tham nhũng vặt”, gợi ý, nhũng nhiễu, vòi vĩnh, “lót tay”, gây phiền hà cho người dân và doanh nghiệp trong giải quyết công việc.
– Thực hiện có hiệu quả vai trò là cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập theo Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 thông qua kiểm soát việc kê khai, công khai, giải trình và xác minh tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; qua đó, phát hiện và xử lý nghiêm đối với những trường hợp kê khai không trung thực, không giải trình được nguồn gốc tài sản tăng thêm.
Cơ quan thanh tra trong xu hướng phát triển của mình cũng đứng trước những cơ hội và thách thức. Việc thay đổi cách tiếp cận về vị trí, vai trò của mình để chuyển mạnh sang thực hiện giám sát, đánh giá hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước, của đội ngũ cán bộ công chức trong cơ quan hành chính nhà nước cần tư duy phù hợp với thời đại 4.0. Điều này sẽ góp phần kiểm soát việc thực hiện quyền lực trong hoạt động hành chính bởi chính thiết chế bên trong của cơ quan hành pháp được hiệu quả, thiết thực hơn. Đây cũng chính là các yêu cầu, đòi hỏi trong trong bối cảnh hiện nay, khi chúng ta đang từng bước đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành thanh tra nhằm đáp ứng các yêu cầu của quản lý nhà nước, xây dựng Chính phủ kiến tạo phát triển.
ThS. Trần Minh Chiến
Chánh Thanh tra tỉnh Khánh Hòa