1. Khái quát chung về chi phí không chính thức
Chi phí không chính thức là thuật ngữ dùng để chỉ loại chi phí mà doanh nghiệp tự nguyện hoặc bị ép buộc chi trả cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan khi thực hiện các thủ tục hành chính hoặc khi giao dịch với cơ quan nhà nước. Chi phí này không nằm trong yêu cầu của quy định pháp luật.
“Chi phí không chính thức” theo cách gọi của các nhà nghiên cứu trên thế giới hay là “tham nhũng vặt” theo cách gọi thông thường tại Việt Nam là khái niệm dùng để chỉ khoản chi phí mà doanh nghiệp, người dân phải bỏ thêm ra so với quy định của pháp luật khi có nhu cầu sử dụng dịch vụ công. Nói cách khác, mỗi khi có công việc cần phải đến cơ quan chức năng để giải quyết theo trình tự, thủ tục hoặc thậm chí là vay vốn kinh doanh, thì ngoài phí, lệ phí phải nộp theo quy định của pháp luật, doanh nghiệp, người dân thường phải chi những khoản ngoài quy định để công việc được giải quyết nhanh, gọn hơn. Đó là những khoản chi phí không chính thức[1].
Xét về bản chất, chi phí không chính thức có nhiều đặc điểm rất gần với tham nhũng, cụ thể là “tham nhũng vặt” vì nó thoả mãn các điều kiện: Chủ thể nhận chi phí không chính thức là người có chức vụ, quyền hạn (thông thường là quan chức cấp thấp và cấp trung), chủ thể này đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao để thực hiện các hành vi trái pháp luật nhằm vụ lợi; lợi ích mà các chủ thể này nhận được có thể có giá trị nhỏ, nhưng cũng có thể có giá trị lớn tới mức đủ truy cứu trách nhiệm hình sự; khách thể mà hành vi nhận chi phí không chính thức xâm hại là trật tự quản lý hành chính, môi trường công vụ. Xét về tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi thì chi phí không chính thức giống với “tham nhũng vặt”. Từ góc độ đó, có thể hiểu xét về bản chất, chi phí không chính thức chính là một dạng “tham nhũng vặt” chỉ là những cách gọi khác nhau về cùng một hiện tượng. Cụ thể, nếu nhìn từ góc độ đối tượng của hành vi “đưa” và “nhận” thì đó là chi phí không chính – là một khoản tiền hoặc lợi ích vật chất cụ thể. Còn nếu nhìn từ góc độ hành vi của chủ thể “nhận” thì đó là “tham nhũng vặt”. Tuy nhiên, dưới góc độ pháp lý, không phải chi phí không chính thức nào cũng là tham nhũng, vì để thoả mãn các yếu tố cấu thành của tội tham nhũng, hành vi đó phải thoả mãn đầy đủ các yếu tố về chủ thể, hành vi, mục đích, giá trị, hậu quả. Pháp luật hình sự quy định người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn trực tiếp hoặc qua trung gian nhận hoặc sẽ nhận bất kỳ lợi ích nào sau đây cho chính bản thân người đó hoặc cho người hoặc tổ chức khác để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ (tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác trị giá từ 02 triệu đồng – Điều 354 Bộ luật hình sự năm 2015). Ở đây, pháp luật hình sự quy định của nhận hối lộ là 2 triệu đồng trở lên mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Vì vậy, căn cứ trên tính chất của hành vi và giá trị của nhận hối lộ thì chi phí không chính thức có nhiều đặc trưng của tham nhũng vặt, trong một số trường hợp, nó là hành vi tham nhũng đủ yếu tố cấu thành tội phạm theo quy định của Bộ luật hình sự.
Hành vi tham nhũng nói chung và tham nhũng vặt nói riêng đều là những hành vi gây nguy hại cho xã hội, xâm hại đến trật tự quản lý hành chính, đến tính minh bạch, khách quan của nền công vụ; tác động tiêu cực đến môi trường kinh doanh, tạo ra sự canh tranh không bình đẳng giữa các doanh nghiệp. Hành vi đòi hối lộ của công chức có thể diễn ra theo nhiều cách khác nhau, có là những lời đề nghị trực tiếp hoặc gián tiếp, thậm chí là đe doạ, với lời hứa sẽ đẩy nhanh quá trình ra quyết định, cấp phép; nhưng cũng có thể công chức không đòi hỏi hay hứa hẹn mà lựa chọn cách “im lặng”, đó là việc họ cố tình không giải quyết đúng thời hạn được quy định, “ngâm” hồ sơ của doanh nghiệp để họ chủ động chi trả chi phí không chính thức.
Trong khía cạnh khác, chi phí không chính thức là biểu hiện của tiêu cực, đó là hành vi làm không đúng, cản trở sự phát triển của xã hội. Theo Từ điển Tiếng Việt, khái niệm “tiêu cực” dùng để chỉ những hiện tượng không lành mạnh, có tác dụng phủ định, cản trở, không tốt đối với quá trình phát triển của xã hội; trái với tích cực. Hành vi tiêu cực của cán bộ, công chức trong giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp được thể hiện dưới các dạng hành vi: Nhũng nhiễu, vòi vĩnh, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp; không thực hiện, thực hiện không đúng hoặc không đầy đủ nhiệm vụ, công vụ… Ở đây, hành vi tiêu cực xuất phát từ nhận thức, tư tưởng không đúng tinh thần, mục tiêu của hoạt động công vụ, đó là coi người dân, doanh nghiệp là đối tượng để phục vụ.
2. Kiểm soát chi phí không chính trong cung cấp dịch vụ công cho doanh nghiệp nhằm phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay
Chi phí không chính thức được nghiên cứu với tư cách là một yếu tố cản trở môi trường đầu tư, hạn chế năng lực cạnh tranh cấp tỉnh trong một nghiên cứu tổng thể của VCCI về năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI. Theo đó, trong nhiều năm, Chi phí không chính thức đã cản trở khả năng ra nhập thị trường của doanh nghiệp. Nhiều nhà quản lý doanh nghiệp cho rằng việc chi trả chi phí không chính thức hay tặng quà là phổ biến đến mức thậm chí hai bên không cần phải trao đổi với nhau. Kết quả khảo sát của VCCI cụ thể như sau:
– Tỉ lệ doanh nghiệp (cả doanh nghiệp trong nước và nước ngoài) trả chi phí không chính thức trong quá trình thanh, kiểm tra do yêu cầu của cán bộ thực hiện là dưới 5%.
– Khoảng 3% số doanh nghiệp tặng quà trong quá trình đấu thầu cho biết là do yêu cầu của cán bộ thực hiện.
– Nhiều doanh nghiệp cho biết chính họ là người chủ động đưa quà.
– Đa số doanh nghiệp cho biết việc chi trả hay đưa quà không cần phải ai phải khởi xướng vì hai bên đều ngầm hiểu với nhau.
Kết quả này là bằng chứng rõ ràng cho thấy chi trả chi phí không chính thức hay tặng quà đã ăn sâu vào hành vi hàng ngày và dường như đã trở thành một quy tắc ứng xử.
Tuy nhiên, cùng với những nỗ lực của Đảng và Nhà nước cùng với doanh nghiệp, những năm gần đây, doanh nghiệp ngày càng có xu hướng nói không với chi phí không chính thức. Tỉ lệ doanh nghiệp trả chi phí không chính thức khi sử dụng dịch vụ công trong khảo sát PCI ngày càng giảm theo từng năm là một kết quả khả quan rất đang ghi nhận.
Năm 2018, chi phí không chính nằm trong “các xu hướng tích cực” theo kết quả khảo sát chung. Cụ thể, tỉ lệ doanh nghiệp phải trả chi phí không chính đã giảm từ 66% năm 2015 xuống còn 55% năm 2018, trong đó tỉ lệ doanh nghiệp phải trả chi phí không chính hơn 10% doanh thu của doanh nghiệp đã giảm từ 11% năm 2015 xuống còn 7% năm 2018
- Sự cải thiện của điểm PCI gốc và xu hướng hội tụ điểm PCI giữa các tỉnh
- Tính năng động và tiên phong của chính quyền tỉnh được đánh giá tích cực
- Gánh nặng Chi phí không chính thức đối với doanh nghiệp giảm
- Thiết chế pháp lý và an ninh trật tự được củng cố
- Môi trường kinh doanh bình đẳng hơn
- Cải cách hành chính có bước tiến song cần đẩy mạnh ở một số lĩnh vực
- Tính minh bạch cần tiếp tục được cải thiện
- Hiệu quả, hiệu lực thực thi tại địa phương cần được đẩy mạnh
– Tỷ lệ doanh nghiệp cho biết “Hiện tượng nhũng nhiễu khi giải quyết thủ tục cho doanh nghiệp là phổ biến” là 57.4% trong năm 2021, cao hơn con số 54.1% của năm 2019-2020
– Tỷ lệ doanh nghiệp lo ngại tình trạng “chạy án” nên không đưa vụ việc tranh chấp qua tòa án cũng đã thấp hơn 1.6 điểm phần trăm so với giá trị của năm 2020 (từ con số (23%).
– Tỷ lệ doanh nghiệp có chi trả chi phí không chính thức để đẩy nhanh thủ tục đất đai năm 2021 đã giảm còn 29.4% từ mức 32% của năm 2020.
– Tỷ lệ doanh nghiệp cho biết có chi trả chi phí không chính thức cho cán bộ thanh, kiểm tra đã giảm đáng kể từ con số 27.7% năm 2020 xuống còn 20.9% năm 2021.
– Tỷ lệ doanh nghiệp đồng ý với nhận định “Việc “chi trả hoa hồng” là cần thiết để có cơ hội thắng thầu” đã thay đổi từ mức 40% năm 2020 xuống còn 36,8% năm 2021.
3. Quan điểm, định hướng cải thiện “chi phí không chính thức”
Trên cơ sở quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về phòng, chống tham nhũng và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, quan điểm kiểm soát chi phí không chính thức nhằm phòng, chống tham nhũng cần xác định như sau:
Một là, tạo sự đồng thuận trong Đảng, Nhà nước, các tổ chính trị xã hội và người dân trong kiểm soát chi phí không chính thức. Đại hội XII của Đảng khẳng định rõ quyết tâm: “Kiên quyết phòng, chống tham nhũng, lãng phí với yêu cầu chủ động phòng ngừa, không để xảy ra tham nhũng, lãng phí; xử lý nghiêm các hành vi tham nhũng, lãng phí, bao che, dung túng, tiếp tay cho các hành vi tham nhũng, lãng phí, can thiệp, ngăn cản việc chống tham nhũng, lãng phí”. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra chủ trương về phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức chính trị – xã hội, các tổ chức xã hội, các cơ quan báo chí, đài truyền hình, các doanh nghiệp và nhân dân tham gia vào công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Đảng ta xem đấu tranh phòng, chống tham nhũng là sự nghiệp của toàn dân. Quan điểm này được thể hiện rất rõ trong Văn kiện Đại hội lần thứ XIII: “Nâng cao vai trò phát huy tính tích cực, chủ động và phối hợp của Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị xã hội, nhân dân, doanh nghiệp, báo chí trong phát hiện, đấu tranh phòng, chống tham nhũng ”[2].
Để kiểm soát tiến tới đẩy lùi tình trạng chi phí không chính thức trong giải quyết thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, nhất thiết phải có quyết tâm chính trị cao, có thái độ kiên quyết, không né tránh, không nể nang và không bao che cho các biểu hiện và hành vi tham nhũng, kiên quyết trị tận gốc các căn nguyên của tệ nạn chi phí không chính thứ. Đấu tranh phòng, chống tham nhũng phải tạo sự đồng thuận, thống nhất trong quan điểm và nhận thức của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội và nhân dân. Cần phải được triển khai trên tất cả các mặt trận với sự tham gia rộng rãi của các tầng lớp xã hội, với các biện pháp tổng thể, thống nhất, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước và các tổ chức chính trị – xã hội.
Hai là, kiểm soát chi phí không chính thức phải đi kèm với cải cách thủ tục hành chính, xây dựng bộ máy quản lý hành chính trong sạch, lành mạnh. Quán triệt chủ trương của Đảng về cải cách hành chính, cần xem đây là một trong những đột phá để phát triển đất nước; gắn cải cách hành chính đồng bộ với phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Kiểm soát chi phí không chính thức phải xuất phát từ lợi ích của người dân, doanh nghiệp; lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm; lấy sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp là thước đo đánh giá chất lượng phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước các cấp cũng như thủ tục hành chính.
Kiểm soát chi phí không chính thức trong giải quyết các thủ tục hành chính phải được tiến hành đồng bộ, thống nhất, có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với điều kiện thực tiễn, gắn liền với chương trình cải cách tổng thể nền hành chính quốc gia và góp phần thúc đẩy thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước theo từng giai đoạn. Tiếp tục quán triệt chủ trương đẩy mạnh cải cách hành chính nhà nước, nâng cao chất lượng thực hiện cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông” một cách sâu rộng, toàn diện, đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở trên cơ sở đó đẩy lùi tình trạng chi phí không chính thức.
Ba là, nâng cao vai trò của các cấp ủy đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo việc triển khai thực hiện kiểm soát chi phí không chính thức, tăng cường trách nhiệm, vai trò của người đứng đầu cơ quan hành chính trong việc chỉ đạo triển khai thực hiện, lựa chọn, bố trí cán bộ công chức, kiểm tra chất lượng, hiệu quả cung cấp dịch vụ cho công dân và tổ chức. Xác định rõ trách nhiệm người đứng đầu trong công tác cải cách thủ tục hành chính để kiểm soát chi phí không chính thức. Duy trì phương thức lãnh đạo, chỉ đạo điều hành, xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan tham mưu và người đứng đầu đơn vị, địa phương trong việc chỉ đạo và triển khai thực hiện nhiệm vụ đảm bảo nguyên tắc “Một đầu mối, một việc xuyên suốt, giảm các khâu trung gian” nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công việc, tạo sự chủ động, tự giác làm việc của cán bộ, công nhân, viên chức, trên cơ sở đó hạn chế, đẩy lùi tình trạng chi phí không chính thức.
Bốn là, tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền, nâng cao hiểu biết của cán bộ, công chức và người dân về công tác cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính để kiểm soát chi phí không chính thức và đồng thời nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân trong kiểm soát chi phí không chính thức. Để tạo sự đồng thuận trong xã hội về kiểm soát chi phí không chính thức trong giải quyết các thủ tục hành chính cần khen thưởng và khuyến khích những sáng kiến, cách làm hay trong thực hiện cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính, cũng như những biện pháp, cách làm hay của các tổ chức hành chính trong kiểm soát chi phí không chính thức. Tạo sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa trong hoạt động của chính quyền các cấp về kiểm soát chi phí không chính thức .
Năm là, cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính phải được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, khâu đột phá trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành và quản lý của các cấp, các ngành, đặc biệt xem đây là khâu đột phá trong kiểm soát chi phí không chính thức. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đảm bảo tính công khai, minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho cá nhân, tổ chức đến liên hệ giải quyết hồ sơ hành chính. Tăng cường công khai, minh bạch tất cả các thủ tục hành chính bằng nhiều hình thức thiết thực và thích hợp: Trên website, qua hệ thống truyền thanh, qua công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; Công khai các chuẩn mực, các quy định hành chính để nhân dân giám sát việc thực hiện trên cơ sở đó đẩy lùi tình trạng chi phí không chính thức .
Sáu là, đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực thi công vụ nhằm duy trì nghiêm kỷ luật, kỷ cương hành chính đáp ứng yêu cầu của công tác cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính và kiểm soát chi phí không chính thức.
4. Giải pháp kiểm soát chi phí không chính thức
4.1. Giải pháp về nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng trong kiểm soát chi phí không chính thức
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng luôn được coi là giải pháp tiên quyết trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực dù trong bất kỳ giai đoạn, điều kiện hay bối cảnh nào. Sự lãnh đạo của Đảng không chỉ là biểu hiện rõ nhất của quyết tâm chính trị mà còn thể hiện sự thống nhất về nhận thức, thể chế đến hành động đảm bảo hiệu quả của công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng nói chung.
Nội dung cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh một trong những nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, quan trọng phải đặt dưới sự lãnh đạo toàn diện của các cấp ủy đảng, sự quản lý, điều hành quyết liệt của các cấp chính quyền, sự vào cuộc tích cực của các hệ thống chính trị và Nhân dân nhằm xây dựng nền hành chính năng động, hiện đại, minh bạch. Tăng cường công tác quán triệt, tuyên truyền, phổ biến thông tin để mọi cán bộ, công chức, viên chức và người dân nhân thức đúng, đồng thuận, chấp hành các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về nội dung cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh. Công tác tuyên truyền phải được thực hiện thường xuyên, đa dạng về hình thức, phong phú về nội dung, có trọng tâm, trọng điểm, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ tổ chức thực hiện.
Phát huy vai trò của Mặt trận tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội và Nhân dân trong giám sát sự phục vụ của các cơ quan hành chính Nhà nước đối với việc giải quyết thủ tục hành chính và chất lượng thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức gắn với phòng, chống tham nhũng, lãng phí.
4.2. Giải pháp đổi mới cơ chế quản lý
4.2.1. Giải pháp tổng thể cải thiện môi trường đầu tư
Một là: Hiện đại hóa phương thức chỉ đạo, điều hành. Tập trung xây dựng, phát triển hệ thống thông tin phục vụ chỉ đạo, điều hành theo thời gian thực, có công cụ phân tích dữ liệu, dự báo hỗ trợ chỉ đạo, điều hành dựa trên dữ liệu số. Thực hiện ký số, gửi nhận văn bản và xử lý công việc trên môi trường điện tử.
Hai là: Chính quyền các cấp tỉnh phải đồng lòng phối hợp chặt chẽ tập trung giải quyết các vướng mắc về các thủ tục hành chính liên quan đến đầu tư, đất đai; xử lý nghiêm các trường hợp công chức, viên chức có hành vi nhũng nhiễu khi giải quyết thủ tục hành chính, tăng cường công khai các thủ tục hành chính; công khai, minh bạch trong công tác đấu thầu.
Ba là: Cập nhật kịp thời các thông tin về cơ chế chính sách, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội đã được các cơ quan phê duyệt trên Cổng thông tin điện tử của cơ quan, đơn vị để các doanh nghiệp dễ tiếp cận được các thông tin và tra cứu khi cần thiết.
4.2.2. Giải pháp cải cách thủ tục hành chính, xây dựng chính phủ điện tử
– Nâng cao hiệu quả thực thi thủ tục hành chính phục vụ người dân, doanh nghệp. Phải nhanh chóng hoàn thành kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ giải quyết thủ tục hành chính; số hóa hồ sơ, giấy tờ, tài liệu để người dân, doanh nghiệp không phải cung cấp lại thông tin, hồ sơ, tài liệu khi giải quyết thủ tục hành chính.
– Thực hiện đổi mới, cải cách hành chính mạnh mẽ, kết hợp chuyển đổi số tại các cơ quan, đơn vị, địa phương. Tập trung đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo điều kiện tốt nhất để giảm chi phí gia nhập thị trường và thời gian thực hiện các quy định của nhà nước cho doanh nghiệp và nhà đầu tư. Thường xuyên thực hiện rà soát thủ tục hành chính, kịp thời điều chỉnh hoặc đề xuất điều chỉnh cho phù hợp. Công khai tất cả các thủ tục hành chính và quy trình giải quyết, thủ tục hồ sơ, mẫu hóa các văn bản và cung cấp miễn phí cho doanh nghiệp, người dân tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả. Đồng thời đăng tải lên trang web của các cơ quan để các tổ chức, cá nhân có thể sử dụng và điền các thông tin mà không cần phải đến làm việc trực tiếp tại các cơ quan, đơn vị.
– Xây dựng sáng tạo nhiều mô hình mới hướng dẫn, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp lập, hoàn thiện hồ sơ khi thực hiện các thủ tục hành chính, nhất là các thủ tục hành chính cấp độ 4, các thủ tục cấp phép Giấy chứng nhận kinh doanh có điều kiện tại các Sở, ban, ngành địa phương để tăng tỷ lệ người dân và doanh nghiệp nộp được hồ sơ hợp lệ ngay từ lần nộp đầu tiên và giảm tỷ lệ hồ sơ phải sửa đổi, bổ sung ở mức thấp nhất.
– Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao vào hoạt động công vụ, giảm thiểu “chi phí thời gian” cho doanh nghiệp.
4.2.3. Giải pháp tiếp tục cải cách bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động công vụ
– Nghiên cứu triển khai mô hình “Chương trình kết nối đầu tư kinh doanh” để kết nối nhu cầu đầu tư, hợp tác giữa nhà đầu tư nước ngoài và trong nước, giữa doanh nghiệp các địa phương với nhau.
– Tiếp tục triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, liên kết hợp tác mở rộng các kênh phân phối hàng hóa. Khuyến khích doanh nghiệp sử dụng các dịch vụ có liên quan đến công nghệ.
– Thực hiện các hoạt động hỗ trợ nhằm tăng cường năng lực của doanh nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa như: hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp; hỗ trợ doanh nghiệp tham gia thương mại điện tử; hỗ trợ, tư vấn pháp luật cho doanh nghiệp; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị; hỗ trợ đào tạo phát triển nguồn nhân lực cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
– Đổi mới công tác đào tạo lao động, giáo dục nghề nghiệp, tập trung vào các lĩnh vực đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp, đặc biệt về kế toán, tài chính, quản trị kinh doanh.
– Tăng cường công tác phòng ngừa, đấu tranh với các loại tội phạm. Tạo môi trường an ninh, an toàn, lành mạnh; không hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự để doanh nghiệp yên tâm sản xuất, kinh doanh và đầu tư; tập trung đấu tranh với các băng, nhóm tội phạm có dấu hiệu hoạt động “bảo kê”, tội phạm núp bóng doanh nghiệp, tranh giành địa bàn, cung ứng dịch vụ trong và ngoài khu, cụm công nghiệp.
4.2.4. Giải pháp về hoạt động thanh tra, kiểm tra
Tăng cường đoàn kết, kỷ luật, kỷ cương hành chính; tăng cường giám sát, kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện cải cách hành chính, chú trọng kiểm tra công tác giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp của đội ngũ công chức.
4.3. Giải pháp nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức và hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước
Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính, nhất là đội ngũ cán bộ, công chức các cấp ở địa phương về trình độ, năng lực, phẩm chất, về trách nhiệm vì dân, vì nước, vì quyền và lợi ích chính đáng của người dân, doanh nghiệp. Đây là giải pháp then chốt nhằm cải cách bộ máy, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động công vụ.
Cần có giải pháp để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và cải cách hành chính là một trong ba đột phá chiến lược được đề ra từ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, vì vậy, các cấp, các ngành cần xác định đầu tư cho cải cách hành chính, cải cách thủ tục hành chính là đầu tư cho sự phát triển, coi đây là nhiệm vụ quan trọng trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình. Do đó, phải nghiên cứu, bố trí, dành nguồn lực cho cải cách hành chính, đặc biệt là cho cải cách thủ tục hành chính, gắn cải cách thủ tục hành chính với chuyển đổi số.
4.4. Giải pháp về nâng cao nhận thức và trách nhiệm của xã hội
Thứ nhất, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, nâng cao trách nhiệm và ý thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân
Mặt trận tổ quốc các cấp đã chủ động phối hợp chặt chẽ với chính quyền và các tổ chức thành viên nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, vận động các tầng lớp Nhân dân phát huy dân chủ, tăng cường đồng thuận, thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tích cực hưởng ứng phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động tại địa phương, cơ sở.
Tuyên truyền, vận động cán bộ, công chức chấp hành tốt, kỷ luật, kỷ cương đạo đức công vụ theo Đề án số 1847/QĐ-TTg ngày 27/12/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án công vụ. Phối hợp tuyên truyền, vận động doanh nghiệp nâng cao năng lực phản ánh, tự vệ, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của doanh nghiệp.
Thứ hai, chủ động, tích cực tham gia giám sát, phản biện xã hội.
Thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 18-CT/TW, ngày 26/10/2022 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội. Các cấp ủy Đảng và chính quyền cần xác định rõ hơn chức năng, nhiệm vụ, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội làm nòng cốt để Nhân dân làm chủ”. Các cấp ủy Đảng và chính quyền cần có sự chỉ đạo, phối hợp, tạo điều kiện để Mặt trận tổ quốc thực hiện tốt chức năng giám sát và phản biện xã hội. Phối hợp chặt chẽ với chính quyền trong việc vận động Nhân dân hiểu và thực hiện tốt phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.
Mặt trận tổ quốc Việt Nam các cấp cần tiếp tục quán triệt, nhận thức đầy đủ, đúng đắn về vai trò, chức năng, nhiệm vụ của mình trong việc thực hiện chức năng giám sát, phản biện xã hội và phải xem đây là nhiệm vụ chính trị hết sức quan trọng của Mặt trận. Tăng cường công tác tuyên truyền, làm cho Nhân dân thấy được vị trí, vai trò của Mặt trận, để từ đó Nhân dân quan tâm, tích cực tham gia vào hoạt động giám sát và phản biện xã hội. Xem giám sát và phản biện xã hội là quyền của dân, là trách nhiệm của Mặt trận với dân, với Đảng và chính quyền. Thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm làm chủ của Nhân dân, tự giác thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân, góp phần củng cố hệ thống chính trị cơ sở.
Thứ ba, thực hiện tốt việc tiếp nhận và xử lý thông tin phản ánh, tố cáo của công dân
Tổ chức thực hiện tốt việc tiếp công dân đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh liên quan đến khiếu nại, tố cáo; việc đối thoại trực tiếp của cấp ủy, chính quyền với Nhân dân theo định kỳ; nghiên cứu, chuyển đến người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật đồng thời giám sát việc giải quyết của các cơ quan có thẩm quyền.
Sử dụng hiệu quả các kênh thông tin, phản ánh về tham nhũng, lãng phí của Ủy ban Mặt trận tổ quốc các cấp, các cơ quan, báo chí, tổ chức và cá nhân; xử lý kịp thời các đơn thư, khiếu nại, tố cáo, các phản ánh gửi đến Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam các cấp. Trên cơ sở tiếp nhận các thông tin, ý kiến về tham nhũng, lãng phí, kịp thời kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền giải quyết; theo dõi, giám sát quá trình giải quyết và công khai kết quả giải quyết để Nhân dân biết./.
Phạm Thị Huệ
Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra