Đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục liêm chính trong giai đoạn hiện nay

1. Đặt vấn đề.
Liêm chính trong thực thi công vụ là một chuẩn mực cần thiết trong bối cảnh hiện nay để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Vì vậy, việc đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục liêm chính cho đội ngủ cán bộ, công chức, viên chức qua đó làm rõ nội dung, cách thức giáo dục liêm chính nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là vấn đề quan trọng.

2. Thực hiện giáo dục liêm chính thời gian qua.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến việc giáo dục đạo đức cách mạng và Cần, Kiệm, Liêm, Chính cho cán bộ, đảng viên. Bác yêu cầu người nào cũng phải có đủ tứ đức, nhưng “những người trong công sở phải lấy chữ Liêm làm đầu”. Theo Bác, “Liêm” là “trong sạch, không tham lam”[1], “luôn luôn tôn trọng, giữ gìn của công và của nhân dân”[2], “Không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham sung sướng. Không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính đại, không bao giờ hủ hóa. Chỉ có một thứ ham là ham học, ham làm, ham tiến bộ[3]”. Như vậy, đối với Hồ Chí Minh, trong sạch, liêm khiết chính là Liêm. Đồng thời, Hồ Chí Minh cũng đưa ra quan điểm của mình về Chính, “Liêm”, về nguyên tắc, luôn gắn liền với “Chính”.  Theo Người: “Chính nghĩa là không tà, nghĩa là thẳng thắn, đứng đắn. Điều gì không đứng đắn, thẳng thắn, tức là tà[4]”. Người có đức Chính là người chính trực, đúng mực, công tâm, họ luôn hành động theo lẽ phải, kiên quyết bảo vệ lẽ phải.

Vào những giai đoạn đầu của đất nước, trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, tháng 3-1947, Hồ Chí Minh kêu gọi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thi đua xây dựng đời sống mới: “Cần, kiệm, liêm, chính”. Tiếp theo vào năm 1949, Hồ Chí Minh viết tác phẩm Cần, Kiệm, Liêm, Chính, trong đó Người đã chỉ rõ “Cần, Kiệm, Liêm, Chính” là bốn đức tính cốt lõi của người cách mạng, như:

“Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông.

Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc.

Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính.

Thiếu một mùa, thì không thành trời.

Thiếu một phương, thì không thành đất.

Thiếu một đức, thì không thành người[5]”.

Tháng 12-1958 trong tác phẩm Đạo đức cách mạng đăng trên Tạp chí Học tập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo tổ chức một đợt sinh hoạt chính trị trong toàn Đảng, nhằm nâng cao đạo đức cách mạng. Người khẳng định: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”. Vì vậy, có thể nói thực hành đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên phải là kết quả của quá trình tự giác ngộ, tu dưỡng, rèn luyện kết hợp với giáo dục, bồi dưỡng thường xuyên của tổ chức mới đạt được. Hồ Chí Minh cho rằng, để giáo dục cán bộ, đảng viên trở thành người cách mạng chân chính phải ghi nhớ năm điều “nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm” theo nguyên tắc: “Tự mình phải chính trước, mới giúp được người khác chính. Mình không chính, mà muốn người khác chính là vô lý”.

Thực tế cho thấy, từ khi thành lập đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn chú trọng vấn đề giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng, sự liêm chính cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Các quy định về giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng và thực hiện nêu gương đã được ban hành một cách có hệ thống như: Quy định số 101-QÐ/TW, ngày 7/6/2012 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp; Quy định số 55-QĐ/TW, ngày 19/12/2016 của Bộ Chính trị về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên; Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, gắn với Nghị quyết số 04-NQ/TW, ngày 30/10/2016 của Hội nghị Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” và Quy định số 08-QĐi/TW ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban chấp hành Trung ương…

Sau Đại hội XIII của Đảng, các quy định mới có liên quan đến nội dung giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng và nêu gương của cán bộ, đảng viên đã được Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị ban hành mới hoặc sửa đổi, bổ sung như: Quy định số 37-QĐ/TW ngày 25/10/2021 về những điều đảng viên không được làm; Quy định số 114-QĐ/TW ngày 11/7/2023 về kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ; Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”; Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 17/11/2022 Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII về tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với hệ thống chính trị trong giai đoạn mới.

Việc tăng cường giáo dục liêm chính cũng được thực hiện một cách có hiệu quả thông qua việc thực hiện Kết luận số 01-KL/TW ngày 18-5-2021 của Bộ Chính trị khoá XIII về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” với thực hiện NQTƯ 4 khóa XII (năm 2016) và thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XIII (năm 2021) theo hướng cụ thể, thiết thực, gắn liền với các tiêu chí thi đua, đánh giá, phân loại cán bộ, đảng viên ở mỗi cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Đồng thời, nhấn mạnh một số nội dung mới, mở rộng phạm vi giáo dục liêm chính không chỉ nhằm xây dựng, chỉnh đốn Đảng mà còn bao gồm cả xây dựng hệ thống chính trị theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng);

Ngày 25/10/2021, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) ban hành Kết luận số 21-KL/TW “Về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”, gắn với đẩy mạnh việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, cùng với ngăn chặn, đẩy lùi thì phải chủ động phòng ngừa, kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những hành vi tham nhũng, tiêu cực; bổ sung, làm rõ hệ thống những biểu hiện của sự suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “tiêu cực” sát hợp với tình hình mới. Trong đó, nhấn mạnh sự nguy hiểm của biểu hiện phai nhạt lý tưởng cách mạng, không kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, mơ hồ, dao động, thiếu niềm tin; nói trái, làm trái quan điểm, đường lối của Đảng; sa sút về ý chí chiến đấu, thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh. Những điểm nhấn này là đột phá quan trọng để cán bộ, đảng viên tự soi, tự sửa, tự tu dưỡng đạo đức cách mạng “Cần, Kiệm, Liêm, Chính”; và đây cũng là việc làm thường xuyên, liên tục của mỗi cấp ủy, tổ chức đảng và của cả hệ thống chính trị.

Cùng với những chủ trương, nghị quyết nêu trên, ngày 2/12/2009, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định số 137/QĐ-TTg phê duyệt Đề án đưa nội dung phòng, chống tham nhũng vào chương trình giáo dục đào tạo, bồi dưỡng; Thủ tướng Chính phủ cũng ban hành Chỉ thị số 10/CT-TTg ngày 12/6/2013 về việc đưa nội dung phòng, chống tham nhũng vào giảng dạy tại các cơ sở giáo dục, đào tạo từ năm học 2013-2014, Bộ Giáo dục và đào tạo đã phổ biến, quán triệt và triển khai thực hiện thông qua việc ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn; biên soạn tài liệu giảng dạy cho các cơ sở giáo dục thuộc thẩm quyền quản lý và tập huấn cho đội ngũ giáo viên, giảng viên và cán bộ quản lý; công tác thanh tra, kiểm tra…. Đến nay 100% cơ sở giáo dục thuộc khối THPT đã được tổ chức giảng dạy nội dung phòng, chống tham nhũng và hầu hết học sinh cấp trung học phổ thông đã được tiếp cận, học tập nội dung này. Đối với các học viện, đại học, trường đại học, trường trung cấp sư phạm, việc giảng dạy phòng, chống tham nhũng đã có những chuyển biến tích cực và đang từng bước đi vào nề nếp theo hướng giáo dục đạo đức và lối sống liêm chính.

Ngày 9/5/2024, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 144-QĐ/TW về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong tình hình mới. Quy định này  có tính hệ thống, khái quát, cập nhật và góp phần đồng bộ với các quy định về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên; có tính liên thông với các quy định về những điều đảng viên không được làm, về nêu gương của Đảng. Quy định cũng nhấn mạnh “Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”. Trong đó, yêu cầu cán bộ, đảng viên “không xa hoa, lãng phí thời gian, tiền bạc, công sức và các nguồn lực vật chất khác của tập thể và cá nhân”; “Nêu cao lòng tự trọng, danh dự, không cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực, giữ gìn phẩm giá của người cán bộ, đảng viên, không để tác động lôi kéo, cám dỗ tiêu cực”.

Thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thời gian qua, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, cấp uỷ, tổ chức đảng các cấp luôn coi trọng công tác giáo dục liêm chính cho cán bộ, công chức, viên của cấp mình, coi đây là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên và lâu dài của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, góp phần xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Các cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện một cách nghiêm túc, chất lượng, có hiệu quả việc học tập, nghiên cứu các chỉ thị, nghị quyết, kết luận… của Đảng, Nhà nước về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực gắn kết chặt chẽ với việc tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, khoá XII),

Công tác tuyên truyền, đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục liêm chính cho cán bộ, đảng viên thường xuyên được quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo, tăng cường tuyên truyền sâu rộng, thường xuyên, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội về kết quả học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với giáo dục văn hóa liêm chính, không tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Có thể nói, dưới sự chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ, toàn diện, ngày càng đi vào chiều sâu của Đảng, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, đặc biệt là xây dựng văn hóa liêm chính của cán bộ, đảng viên trong các cơ quan, đơn vị trong thời gian qua đã có nhiều chuyển biến, đóng góp tích cực vào công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, thúc đẩy kinh tế – xã hội phát triển; qua đó, góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

3. Giải pháp tiếp tục đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục liêm chính trong thời gian tới.

Mặc dù đạt được những kết quả quan trọng, nhưng thời gian vừa qua, vẫn còn một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên trong các cơ quan, đơn vị vì chạy theo danh vị, tiền tài, vì lợi ích vật chất, nể nang né tránh, tham vọng cá nhân… đã bất chấp danh dự, sẵn sàng chà đạp lên giá trị liêm chính, đi ngược lại lý tưởng, mục tiêu cao đẹp; chà đạp lên lợi ích cộng đồng, tập thể; làm tổn hại đến uy tín, hình ảnh cơ quan, tổ chức, làm phai nhạt niềm tin giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Vì không giữ được liêm chính, một số cán bộ “nhúng chàm”, sa vào tham nhũng, lợi dụng kẽ hở của cơ chế, chính sách nhằm câu kết, hình thành nhóm lợi ích để trục lợi… có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên nhưng trong đó có phải kể đến nguyên nhân là do: việc xây dựng, phát huy tinh thần liêm chính trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và tại một số cơ quan, đơn vị chưa được quan tâm đúng mức, còn mang tính hình thức, việc đổi mới nội dung và cách thức giáo dục liêm chính để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực còn chưa được thực sự quan tâm, chú trọng, chỉ được lồng ghép chung trong công tác giáo dục chính trị tư tưởng; nội dung, tài liệu về giáo dục liêm chính chưa được biên soạn bài bản; nội dung tuyên truyền chưa phong phú, sát thực tế, chưa thực sự thu hút được người nghe; một số bài truyên truyền chưa phù hợp đối tượng; quá trình tuyên truyền, giáo dục còn sơ cứng, máy móc, chưa mang đến cho người nghe những thông tin mới, có tính thời sự, tính cấp thiết và phản ánh được những vấn đề mới nảy sinh trong thực tiễn dẫn đến hiệu quả chưa cao. Do đó, cần đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức liêm chính qua một số giải pháp cụ thể sau:

Một là, tiếp tục xây dựng, bổ sung các nội dung về liêm chính để giáo dục cán bộ, đảng viên. Tiếp tục nâng cao nhận thức, xác định rõ trách nhiệm của các cấp ủy, cơ quan, đơn vị, cán bộ, đảng viên nhất là người đứng đầu đối với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nói chung và công tác giáo dục liêm chính nói riêng. Chú trọng việc đổi mới toàn diện, thực chất nội dung và phương thức giáo dục liêm chính; xây dựng và thực hành văn hóa liêm chính, không tham nhũng, tiêu cực; kiến tạo môi trường sống, làm việc lành mạnh với những giá trị đạo đức, nhân văn cao đẹp, nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có năng lực, phẩm chất, tư cách đạo đức tốt, gương mẫu, tiên phong, tận tụy phục vụ Nhân dân, trung thành với mục tiêu, lý tưởng của Đảng, lợi ích của dân tộc.

Hai là, tăng cường công tác đổi mới, đa dạng hóa các hình thức, phương pháp giáo dục liêm chính. Các cấp ủy tăng cường công tác đổi mới, đa dạng hóa các hình thức, phương pháp giáo dục liêm chính thông qua các cuộc hội nghị, họp cơ quan, đơn vị, sinh hoạt chuyên đề, sinh hoạt chi bộ…; lồng ghép nội dung giáo dục liêm chính, trách nhiệm nêu gương với chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, đạo đức công vụ; quy tắc ứng xử của cơ quan, đơn vị để tổ chức triển khai đến tất cả cán bộ, đảng viên. Các Trung tâm bồi dưỡng chính trị và các trường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của các bộ, ngành mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn có lồng ghép nội dung phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, giáo dục liêm chính. Đồng thời, xây dựng một số chuyên đề về “Liêm”, “Chính” gắn với pháp luật theo hướng thiết thực để giáo dục cán bộ, đảng viên, nhằm góp phần nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật của cấp ủy, chính quyền, đoàn thể ở cơ sở. Thông qua đó, xây dựng tác phong, lề lối làm việc “Liêm”, “Chính”, tận tụy phục vụ nhân dân của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức tại các cơ quan đảng, nhà nước, tổ chức, doanh nghiệp phù hợp với chức trách, nhiệm vụ và điều kiện cụ thể.

Ba là, tiếp tục đổi mới nội dung, cách thức tuyên truyền. Tiếp tục đổi mới nội dung, cách thức tuyên truyền thông qua Trang thông tin điện tử, báo, tạp chí của ban, bộ, ngành, đoàn thể Trung ương nhằm cung cấp kịp thời thông tin về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, những vấn đề có tính thời sự và kết quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí trong thời gian qua, nhằm khẳng định và lan tỏa quyết tâm của Đảng, Nhà nước; tạo sự đồng thuận, ủng hộ cao của cán bộ, đảng viên, Nhân dân và bạn bè quốc tế trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, kịp thời đấu tranh, phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch.

Bốn là, giáo dục liêm chính gắn với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong thời gian qua. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước có liên quan đến phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, giáo dục liêm chính nhằm nâng cao ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng; gương mẫu thực hiện tốt quy tắc ứng xử; các chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, đạo đức công vụ, tận tâm, tận lực với công việc của cán bộ, đảng viên, nhất là trách nhiệm và sự gương mẫu của người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị. Đồng thời, các cấp ủy, tổ chức đảng cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc triển khai, phòng, chống tham nhũng; phòng, chống suy thoái đạo đức lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ nhằm kịp thời phát hiện và có biện pháp xử lý đối với những tập thể, cá nhân sai phạm.

Năm là, chia sẻ, nhân rộng những cách làm hay, kinh nghiệm tốt. Các cấp ủy, tổ chức đảng tăng cường phối hợp với Ban cán sự đảng, đảng đoàn, lãnh đạo cơ quan, đơn vị quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng văn hóa liêm chính, tiết kiệm trong cán bộ, đảng viên. Đề xuất các giải pháp đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; xây dựng văn hóa liêm chính. Cùng với đó là cần xây dựng và ban hành các quy chế, đề án; tổ chức các cuộc vận động, các phong trào thi đua thực hiện văn hóa công sở, văn hóa công vụ; văn hóa giao tiếp, ứng xử của đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Việc tăng cường công tác giáo dục liêm chính cho cán bộ, đảng viên trong tình hình hiện nay có ý nghĩa và tầm quan trọng đặc biệt nhằm tăng cường bản lĩnh chính trị, trau dồi lý tưởng, đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên, tạo sức đề kháng chống các căn bệnh nguy hiểm do tác động của mặt trái cơ chế thị trường, trong đó có nạn tham nhũng, tiêu cực. Bởi, giáo dục đạo đức liêm chính không chỉ là một giải pháp “chìa khóa” nhằm nâng cao hiệu quả phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực; mà còn là cơ sở, là nền tảng để lan tỏa tinh thần liêm chính, văn hóa liêm chính../.