Bài 1: Văn hóa tuân thủ pháp luật – Yêu cầu đặc biệt với ngành Thanh tra

Tổng Bí thư Tô Lâm và các đại biểu dự Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Ảnh: VGP

Vị trí đặc biệt, yêu cầu đặc biệt

Ngày 30/4/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, hướng tới hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) của dân, do dân và vì dân (Nghị quyết 66). Văn kiện này đặt ra những định hướng chiến lược để pháp luật thực sự trở thành nền tảng vận hành đất nước, bảo đảm kỷ cương, công bằng và dân chủ.

Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Ảnh: VGP

Một trong những nội dung được Nghị quyết 66 nhấn mạnh, đó là chú trọng công tác thi hành pháp luật, tập trung xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật. Trước đó, tại Thông báo kết luận số 108-KL-TW ngày 15/11/2024 của Văn phòng Trung ương Đảng về chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm với Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp, thuật ngữ “văn hoá tuân thủ pháp luật” cũng đã được nhắc đến như một yêu cầu mang tính chiến lược.

Trong bối cảnh đó, việc thúc đẩy “văn hóa tuân thủ pháp luật” trở thành một nhiệm vụ quan trọng nhằm đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của xã hội.

Đây không chỉ là việc chấp hành quy định một cách bắt buộc, mà là sự hình thành giá trị và thói quen xã hội, thấm sâu vào nhận thức và hành vi của mỗi cá nhân, tổ chức. Chính văn hóa này là nền tảng để hiện thực hóa các mục tiêu của Nghị quyết 66, bảo đảm cho Nhà nước pháp quyền XHCN vận hành hiệu quả trong thực tiễn.

Ngay sau khi Nghị quyết 66 được ban hành, Bộ Chính trị cũng thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật do Tổng Bí thư Tô Lâm làm Trưởng ban. Điều đó cho thấy quyết tâm rất lớn của Đảng ta trong việc khẩn trương đưa nghị quyết vào thực tiễn.

Ảnh: PV

Thanh tra là hoạt động mang tính quyền lực Nhà nước, tác động trực tiếp tới quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Mỗi kết luận thanh tra hay mỗi quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo chỉ có giá trị khi được xây dựng trên nền tảng pháp lý vững chắc, dựa vào chứng cứ khách quan và tiến hành đúng quy trình, thủ tục.

Một sai sót nhỏ về pháp lý hay vi phạm trình tự có thể kéo theo hệ quả nghiêm trọng: Làm giảm hiệu lực quản lý Nhà nước, ảnh hưởng tới quyền lợi của công dân, thậm chí là xói mòn niềm tin của xã hội vào cơ quan công quyền.

Chính vì vậy, ngành Thanh tra phải là lực lượng gương mẫu, đi đầu trong việc “sống” và “làm việc” theo pháp luật, đúng như tinh thần Nghị quyết 66 đã khẳng định: Pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội, quản trị quốc gia hiện đại với bộ máy Nhà nước tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Không chỉ “làm đúng”, mà còn phải “làm gương”

Ở nhiều ngành nghề, tuân thủ pháp luật là điều kiện bắt buộc để bảo đảm hoạt động đúng khuôn khổ, tránh vi phạm. Đó còn là chuẩn mực nghề nghiệp, thước đo phẩm chất của mỗi cán bộ, công chức. Ngành Thanh tra cũng không ngoại lệ, từ công tác thanh tra đến các mặt công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí đều đòi hỏi sự liêm chính, khách quan, minh bạch tuyệt đối.

Người cán bộ Thanh tra vừa thực thi pháp luật, vừa đại diện cho hình ảnh Nhà nước pháp quyền. Thái độ công tâm, hành xử minh bạch, lời nói và việc làm chuẩn mực… tất cả góp phần định hình niềm tin xã hội. Ngược lại, nếu thiếu chuẩn mực, để xảy ra sự tùy tiện, áp đặt hoặc lạm dụng quyền lực, hậu quả không chỉ dừng ở sai phạm cá nhân mà còn ảnh hưởng tới uy tín của toàn ngành.

Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước kiên quyết phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, yêu cầu “làm gương” của ngành Thanh tra không chỉ là đạo đức nghề nghiệp, mà còn là trách nhiệm chính trị.

Ảnh: PV

Theo PGS.TS Lê Văn Cường, Phó Viện trưởng Viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, để yêu cầu này trở thành giá trị bền vững, ngành Thanh tra cần kiên định xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật trên ba trụ cột:  (1) Kỷ luật nghiêm minh; (2) Bản lĩnh độc lập, khách quan; (3) Tinh thần đổi mới, không ngừng nâng cao năng lực pháp lý.

PGS.TS Lê Văn Cường cho rằng, kỷ luật nghiêm minh là nền tảng đầu tiên của văn hoá tuân thủ pháp luật trong ngành Thanh tra. Mỗi cán bộ phải tuyệt đối tuân thủ quy định của pháp luật và các quy định quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức ngành Thanh tra. Kỷ luật không chỉ để xử lý vi phạm, mà còn để định hình lề lối làm việc chuẩn mực, loại bỏ nguy cơ tuỳ tiện hay lạm quyền.

Trụ cột thứ hai là bản lĩnh độc lập, khách quan. Trong hoạt động thanh tra, áp lực từ nhiều phía là điều khó tránh. Chỉ khi giữ vững bản lĩnh, cán bộ thanh tra mới có thể thực thi nhiệm vụ đúng pháp luật, không bị chi phối bởi tác động bên ngoài, bảo đảm kết luận thanh tra có tính thuyết phục, tạo sự đồng thuận xã hội.

Trụ cột thứ ba là tinh thần đổi mới, không ngừng nâng cao năng lực pháp lý. Luật pháp không bất biến, tình huống thực tiễn cũng ngày càng đa dạng, phức tạp. Vì vậy, cán bộ thanh tra cần liên tục cập nhật kiến thức pháp luật, rèn luyện kỹ năng nghiệp vụ, ứng dụng công nghệ và phương pháp làm việc hiện đại để xử lý vụ việc nhanh chóng, minh bạch, hiệu quả.

PGS.TS Lê Văn Cường nhấn mạnh, khi ba trụ cột này được thực hiện đồng bộ, văn hoá tuân thủ pháp luật sẽ trở thành chuẩn mực bền vững trong ngành Thanh tra, giúp ngành thực hiện tốt sứ mệnh của mình: Bảo vệ kỷ cương pháp luật, củng cố niềm tin của Nhân dân, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN thực chất, hiệu quả.

Thấm sâu tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW

Nghị quyết 66 không chỉ đặt mục tiêu đổi mới xây dựng và thi hành pháp luật, mà còn nhấn mạnh việc nâng cao ý thức pháp luật trong toàn xã hội.

Với ngành Thanh tra, mỗi cuộc thanh tra không chỉ là hoạt động xử lý vi phạm, mà còn góp phần hoàn thiện cơ chế, chính sách, đồng thời là thông điệp lan tỏa giá trị thượng tôn pháp luật. Mỗi quyết định giải quyết khiếu nại, xử lý tố cáo là sự khẳng định tính nghiêm minh, công bằng và minh bạch của pháp luật, thể hiện cam kết của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân và tổ chức.

Văn hóa tuân thủ pháp luật với ngành Thanh tra không phải khẩu hiệu chung, mà là mệnh lệnh chính trị xuất phát từ vị trí đặc thù của ngành. Ảnh: PV

Có thể nói, một kết luận thanh tra chặt chẽ, hợp lý, hợp tình sẽ nâng cao tính răn đe và phòng ngừa vi phạm. Một quyết định giải quyết khiếu nại, xử lý tố cáo được ban hành trên cơ sở pháp lý vững chắc, lập luận rõ ràng và quy trình chuẩn mực, sẽ không chỉ giải quyết dứt điểm vụ việc, mà còn củng cố niềm tin của xã hội vào kỷ cương pháp luật.

Văn hóa tuân thủ pháp luật với ngành Thanh tra không phải khẩu hiệu chung, mà là mệnh lệnh chính trị xuất phát từ vị trí đặc thù của ngành. Đây là yêu cầu vừa cấp bách, vừa lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, quyết tâm ở từng cán bộ, công chức.

Khi mỗi cán bộ thanh tra coi việc tuân thủ pháp luật là chuẩn mực ứng xử, là danh dự của chính mình và là “lá chắn” bảo vệ lẽ phải; khi nguyên tắc pháp quyền được thực thi nhất quán, ngành Thanh tra sẽ thực sự trở thành lực lượng tiên phong hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 66-NQ/TW, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa liêm chính, kỷ cương, hiện đại.

Bảo Anh

(Nguồn: Thanhtra.com.vn)