Trong thực hiện tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, nhiều nhiệm vụ quyền hạn từ cấp huyện được chuyển giao về cấp xã. Cấp xã là nơi gần dân nhất, là tuyến đầu trong việc giải quyết các vấn đề phát sinh, đặc biệt là các kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo của người dân. Chất lượng công tác tiếp công dân tại đây không chỉ phản ánh năng lực quản lý, điều hành của chính quyền cơ sở mà còn là thước đo trực tiếp niềm tin của người dân vào bộ máy Nhà nước.
Căn cứ Nghị định 141/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý của Thanh tra Chính phủ và Thông tư 02/2025/TT-TTCP ngày 25/6/2025 của Thanh tra Chính phủ hướng dẫn thực hiện một số quy định thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Thanh tra Chính phủ liên quan đến chính quyền địa phương 2 cấp thì về tiếp công dân ở cấp xã, Chủ tịch UBND cấp xã chỉ đạo, tổ chức thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn quản lý của cấp xã; báo cáo UBND cấp tỉnh, Thanh tra tỉnh về kết quả thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định. Về thẩm quyền giải quyết khiếu nại của Chủ tịch UBND cấp xã thì ngoài thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp xã, của công chức, viên chức do mình quản lý trực tiếp thì Chủ tịch UBND cấp xã còn được giao giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch UBND cấp huyện, người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện về vụ việc liên quan đến nội dung đã được phân cấp cho UBND cấp xã sau khi kết thúc chính quyền cấp huyện. Về thẩm quyền giải quyết tố cáo, Chủ tịch UBND cấp xã giải quyết tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp xã và công chức, viên chức khác do mình bổ nhiệm, quản lý trực tiếp.
Như vậy, khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, thẩm quyền, trách nhiệm trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của Chủ tịch UBND cấp xã đều được tăng cường.
1. Vai trò của công tác tiếp công dân ở cấp xã
Công tác tiếp công dân ở cấp xã – cấp cơ sở có vai trò quan trọng, không chỉ đơn thuần là việc lắng nghe và ghi nhận ý kiến mà còn là một kênh liên hệ trực tiếp, hiệu quả giữa chính quyền và người dân. Do vậy, tiếp công dân ở cấp xã có vai trò quan trọng trong thực hiện tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Thứ nhất, thực hiện tiếp công dân ở cấp xã có hiệu quả sẽ giúp giải tỏa kịp thời các vướng mắc, bức xúc của người dân: nhiều vấn đề nhỏ nếu được lắng nghe và giải quyết ngay từ cơ sở sẽ không bị tích tụ, gây ra những hệ lụy lớn.
Thứ hai, thực hiện tốt tiếp công dân ở cấp xã sẽ giúp phòng ngừa và giảm thiểu khiếu nại, tố cáo vượt cấp: Khi người dân cảm thấy được lắng nghe, được tôn trọng và vấn đề của họ được xem xét công tâm, kịp thời, sẽ ít phát sinh khiếu nại, tố cáo lên các cấp cao hơn.
Thứ ba, thực hiện tốt tiếp công dân ở cấp xã sẽ góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước: Thông qua các ý kiến, phản ánh của người dân, chính quyền có thể nắm bắt được thực tiễn, phát hiện những bất cập trong cơ chế, chính sách để điều chỉnh, hoàn thiện kịp thời đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước ở cơ sở khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.
Thứ tư, thực hiện tốt tiếp công dân ở cấp xã sẽ góp phần củng cố mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân: Một người cán bộ tiếp công dân tận tâm, hiểu biết sẽ để lại ấn tượng tốt đẹp về bộ máy cơ quan nhà nước gần dân, vì dân. Điều này đặc biệt quan trọng khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, với cấp xã là cấp trực tiếp sâu sát ở cơ sở và được giao thẩm quyền lớn hơn trên nhiều lĩnh vực quản lý nhà nước.
2. Những yêu cầu đặt ra đối với bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã
Từ vai trò ngày càng quan trọng của công tác tiếp công dân tại cấp xã, đòi hỏi công chức được giao tiếp công dân tại cấp xã phải thực sự chuyên nghiệp, có tinh thần trách nhiệm, đủ kiến thức, kỹ năng để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Cần tăng cường và nâng cao chất lượng bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã để đáp ứng yêu cầu thực tiễn khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp:
– Thứ nhất, việc bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã phải trang bị được đầy đủ các kiến thức về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh và một số kiến thức pháp luật liên quan đến các lĩnh vực thường gặp đề từ trong trong tiếp công dân ở cơ sở, công chức cấp xã có thể hướng dẫn, giải thích cho người dân thực hiện đúng quy định.
– Thứ hai, việc bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã phải trang bị về kiến thức, kỹ năng giao tiếp ứng xử trong tiếp công dân ở cấp cơ sở, tạo hình ảnh tốt, niềm tin từ phía nhân dân. Chương trình bồi dưỡng cho công chức cấp xã không chỉ tập trung vào kiến thức, các quy định của pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo mà còn phải nâng cao các kỹ năng trong tiếp công dân từ kỹ năng lắng nghe, phân tích vấn đề, vụ việc; kỹ năng xử lý tình huống phát sinh, kỹ năng vận động thuyết phục…
– Thứ ba, việc bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã phải đáp ứng yêu cầu trong tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, trong đó nhiều thẩm quyền trong các lĩnh vực trước đây thuộc về cấp huyện, nay được chuyển giao về cấp xã thì đòi hỏi trình độ hiểu biết, nắm bắt của cán bộ tiếp công dân phải cao hơn.
– Thứ tư, việc bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã phải góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ tiếp công dân với tinh thần phục vụ, hỗ trợ người dân, doanh nghiệp đúng theo tinh thần tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Cấp xã là cấp cơ sở phải gần dân, nắm bắt kịp thời, phục vụ tốt hơn các nhu cầu của người dân.
3. Các giải pháp tăng cường, nâng cao chất lượng bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã
Để tăng cường, nâng cao chất lượng bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp trọng tâm sau:
– Một là, tăng cường trách nhiệm trong bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã. Trước vai trò quan trọng của công tác tiếp công dân ở cấp xã khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, các địa phương cần tăng cường trách nhiệm trong bồi dưỡng cho công chức cấp xã. Thanh tra các tỉnh có thể phối hợp với Trường Cán bộ Thanh tra để tổ chức các khóa bồi dưỡng tiếp công dân cho công chức cấp xã một cách bài bản. Về phía Thanh tra Chính phủ là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong phạm vi cả nước, cần tham mưu cho Chính phủ có chính sách để tăng cường bồi dưỡng cho công chức cấp xã.
– Hai là, xây dựng chương trình bồi dưỡng bài bản, tập trung vào kỹ năng. Trường Cán bộ Thanh tra đã có chương trình bồi dưỡng tiếp công dân chung cho các đối tượng. Tuy nhiên, với việc tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, với vai trò, thẩm quyền cao hơn của cấp xã, cần có chương trình bồi dưỡng chuyên sâu cho công chức cấp xã. Chương trình bồi dưỡng cho công chức cấp xã không chỉ tập trung vào kiến thức, các quy định của pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo mà còn phải nâng cao các kỹ năng trong tiếp công dân từ kỹ năng lắng nghe, phân tích vấn đề, vụ việc; kỹ năng xử lý tình huống phát sinh, kỹ năng vận động thuyết phục… Cùng với đó tăng cường các tình huống thực hành, trao đổi, giải đáp vướng mắc để công tác tiếp dân ở cơ sở đạt hiệu quả cao góp phần giải quyết nhanh chóng các vấn đề phát sinh ngay tại cơ sở.
– Ba là, đổi mới nội dung bồi dưỡng, tăng cường kỹ năng tiếp công dân chuyên nghiệp cho cán bộ tiếp công dân: Kỹ năng lắng nghe tích cực: Hướng dẫn cách lắng nghe để hiểu rõ bản chất vấn đề vụ việc. Kỹ năng phân tích, tổng hợp thông tin: Từ những trình bày đôi khi còn lộn xộn của người dân, công chức cần biết cách sắp xếp, cô đọng để nắm bắt vấn đề cốt lõi. Kỹ năng xử lý tình huống phát sinh: Tập huấn các tình huống khó khăn, phức tạp, hướng dẫn cách giữ bình tĩnh, kiểm soát cảm xúc và đưa ra hướng giải quyết phù hợp. Kỹ năng giao tiếp phi ngôn ngữ: Cử chỉ, ánh mắt, thái độ… đều ảnh hưởng đến cảm nhận của người dân. Cần bồi dưỡng để công chức thể hiện sự tôn trọng và thấu hiểu.
– Bốn là, tăng cường đội ngũ giảng viên có kinh nghiệm: Đi đôi với xây dựng chương trình bồi dưỡng cần tăng cường đội ngũ giảng viên: Những người có kiến thức sâu rộng và kinh nghiệm thực tiễn phong phú, nắm vững đặc thù cơ sở để truyền đạt có hiệu quả.
– Năm là, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Để phù hợp với nhu cầu của từng địa phương và đặc thù trong công tác của công chức cấp xã, có thể tổ chức các lớp bồi dưỡng trực tiếp tại địa phương: Tập trung vào từng chuyên đề cụ thể, kết hợp với thực hành xử lý tình huống, giải đáp các vướng mắc. Trong trường hợp điều kiện công tác ở địa phương không cho phép tổ chức các lớp trực tiếp thì có thể tổ chức các lớp online ngoài giờ hành chính để đáp ứng nhu cầu kịp thời nắm bắt các kiến thức, kỹ năng trong tiếp công dân của công chức cấp xã. Đồng thời nhanh chóng thực hiện chuẩn hóa, yêu cầu người làm công tác tiếp công dân đều qua bồi dưỡng, có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ tiếp công dân.
Bồi dưỡng nâng cao năng lực tiếp công dân cho công chức cấp xã không chỉ là một yêu cầu nghiệp vụ mà còn là một nhiệm vụ chính trị quan trọng. Đây là sự đầu tư vào nguồn nhân lực, là yếu tố quan trọng để xây dựng một nền hành chính phục vụ, gần dân, hiểu dân. Khi mỗi công chức cấp xã đều vững vàng về chuyên môn, chuẩn mực về đạo đức, tận tâm trong công việc, chắc chắn sẽ củng cố vững chắc niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Với sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp lãnh đạo và có chương trình bồi dưỡng có hiệu quả cho công chức cấp xã về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo sẽ mang lại các lợi ích sâu rộng, góp phần tích cực vào đảm bảo ổn định ở địa phương, sự phát triển bền vững của địa phương và của đất nước
TS. Phạm Tuấn Anh
Phó trưởng khoa Nghiệp vụ 2