Nâng cao đạo đức công vụ, nghiệp vụ chuyên môn cho cán bộ thanh tra góp phần siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính

Thời gian qua, đã có tình trạng một số cán bộ thanh tra không chấp hành nghiêm nội quy, quy chế của ngành Thanh tra và Thanh tra Chính phủ, vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, làm ảnh hưởng đến uy tín của ngành. Để chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại, hạn chế, yếu kém của cán bộ thanh tra, tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, phòng ngừa vi phạm, nâng cao hiệu quả hoạt động công vụ và uy tín của người làm công tác thanh tra và ngành Thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 769/CT-TTCP ngày 17/5/2019 về việc tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính đối với công chức, viên chức ngành Thanh tra.

Qua một năm thực hiện Chỉ thị số 769/CTT-TTCP tại các Bộ, ngành và địa phương với nhiều giải pháp được thực hiện như: rà soát, sửa đổi quy chế làm việc cơ quan, đơn vị theo hướng rõ ràng và minh bạch hơn, có cơ chế kiểm soát đối với cán bộ thực thi công vụ; quán triệt Quy tắc ứng xử của cán bộ thanh tra; chấn chỉnh, tăng cường trách nhiệm và nâng cao đạo đức nghề nghiệp của người đứng đầu, của cán bộ trong thi hành công vụ; tổ chức thêm đường dây nóng và hộp thư điện tử để tiếp nhận, xử lý thông tin phản ánh, khiếu nại, tố cáo về hành vi nhũng nhiễu, gây phiền hà đối với người dân, doanh nghiệp… Ngành Thanh tra đã hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, cơ bản đáp ứng được yêu cầu của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, của lãnh đạo các Bộ, ngành và địa phương, góp phần củng cố lòng tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, tạo sự ổn định chính trị – xã hội, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, thúc đẩy phát triển… Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế nhất định như: một số cuộc thanh tra có chất lượng chưa cao, còn kéo dài khi xây dựng báo cáo kết quả và kết luận thanh tra, … Những hạn chế này do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân hạn chế, yếu kém về đạo đức công vụ, nghiệp vụ chuyên môn của cán bộ thanh tra. Trong phạm vi bài viết này, tác giả nêu một số khía cạnh liên quan đến việc triển khai một cuộc thanh tra:

1. Quan tâm đến việc nắm tình hình và xác định nội dung thanh tra

– Việc nắm tình hình trước khi quyết định thanh tra là cần thiết trong những trường hợp như: cuộc thanh tra về việc thực hiện một chủ trương, chính sách hay lĩnh vực công tác lớn, phải tiến hành trên diện rộng, liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành; cuộc thanh tra phức tạp, liên quan đến nhiều đầu mối, nhiều cấp quản lý có trách nhiệm liên quan; để kết luận, đánh giá cần có sự tham gia của nhiều cơ quan chức năng. Việc nắm tình hình có thể thực hiện bằng nhiều phương pháp theo quy định pháp luật về thanh tra, trong đó có nội dung được quy định tại Điều 16, Thông tư số 05/2014/TT-TTCP ngày 16/10/2014 của Thanh tra Chính phủ. Khi triển khai thanh tra làm tốt được nội dung này sẽ khắc phục được việc: gia hạn thời gian thanh tra, bổ sung thành viên Đoàn thanh tra, chồng chéo trong thanh tra (như: với các cơ quan: kiểm toán, kiểm tra, thanh tra khác).

Tuy nhiên, cần phải có chế độ kiểm tra, giám sát đối với công tác nắm tình hình để không xảy ra tình trạng sách nhiễu, gây khó khăn, phiền hà cho cơ quan, tổ chức, cá nhân được yêu cầu cung cấp thông tin, tài liệu; yêu cầu cung cấp những thông tin không thuộc phạm vi nhiệm vụ được giao; có thể nhận hối lộ của đơn vị để không đề xuất thanh tra về nội dung nào đó…

– Khi ban hành Quyết định thanh tra và Kế hoạch tiến hành thanh tra cần xác định đúng nội dung thanh tra, đảm bảo nội dung thanh tra trọng tâm, trọng điểm, vì từ nội dung thanh tra người ra quyết định thanh tra sẽ xác định chọn Trưởng đoàn thanh tra, cùng Trưởng đoàn xem xét: về thành phần Đoàn thanh tra; thời kỳ thanh tra; thời gian thanh tra; lựa chọn phương pháp thanh tra; tổ chức tiến hành thanh tra theo nhóm hoặc cho từng thành viên Đoàn thanh tra để cuộc thanh tra đạt hiệu quả cao nhất.

2. Bồi dưỡng và lựa chọn Trưởng đoàn, thành viên Đoàn thanh tra

– Trưởng đoàn thanh tra: Trưởng đoàn được ví như một nhạc trưởng của dàn nhạc hoặc dàn hợp xướng. Trưởng đoàn là người lãnh đạo, quản lý Đoàn thanh tra, có quyền quyết định về các vấn đề liên quan đến nội dung, phương pháp thanh tra, tổ chức thực hiện cuộc thanh tra. Theo quy định của Luật Thanh tra, Trưởng đoàn phải chịu trách nhiệm cao nhất trước tập thể, trước Người ra quyết định thanh tra.

Nếu Trưởng đoàn thiếu bản lĩnh, kém kỹ năng chỉ đạo và điều hành, yếu về chuyên môn nghiệp vụ, không am hiểu về lĩnh vực thanh tra, thiếu kỹ năng phân tích và tổng hợp thì việc triển khai thanh tra sẽ lúng túng, để tình trạng cản trở hoạt động bình thường của đơn vị được thanh tra; gây ra hiện tượng sách nhiễu, vòi vĩnh đối tượng thanh tra; đối tượng thanh tra có thể phát sinh tâm lý tiêu cực, phản ứng chống đối Đoàn thanh tra; phát sinh mâu thuẫn trong nội bộ Đoàn thanh tra; chất lượng cuộc thanh tra sẽ kém; báo cáo và kết luận thanh tra sẽ không đảm bảo tiến độ đúng quy định.

– Thành viên Đoàn thanh tra: căn cứ vào năng lực, nghiệp vụ chuyên môn, kinh nghiệm của mỗi thành viên Đoàn, Trưởng đoàn sẽ có sự phân công công việc phù hợp, mỗi thành viên Đoàn đều đảm nhiệm một phần việc nào đó, phải có kế hoạch và phối hợp với các thành viên khác để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Nhưng trong quá trình thanh tra, trường hợp năng lực, trình độ, kinh nghiệm của thành viên Đoàn còn yếu kém và hạn chế nếu gặp tình huống có nhiều thông tin, tài liệu sẽ không có khả năng nhận định về bản chất vấn đề được kiểm tra; khi nội dung thanh tra phức tạp, đối tượng thanh tra chống đối (như: đối tượng thanh tra không làm việc, không cung cấp hồ sơ, không ký biên bản, cố tình báo cáo sai sự thật…) thì thành viên Đoàn sẽ không có kỹ năng xử lý tình huống nên kết quả kiểm tra không nhận định và đánh giá được sai phạm. Dẫn đến, thành viên Đoàn không tổng hợp được kết quả thanh tra, hoặc Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ của thành viên Đoàn chưa đầy đủ, chưa chính xác, chưa rõ, sẽ làm ảnh hưởng đến tiến độ thanh tra và kết quả thanh tra của Đoàn thanh tra.

3. Xử lý hành vi chống đối trong quá trình thanh tra

– Hành vi chống đối thường xảy ra khi có hành vi vi phạm, sai phạm nhưng đối tượng cố tình muốn che giấu, với biểu hiện thường là: cố tình không cung cấp hồ sơ, tài liệu; sửa chữa hoặc hủy bỏ hồ sơ, tài liệu; cố ý thuyên chuyển, kỷ luật, điều động người có liên quan trực tiếp đến nội dung thanh tra; hối lộ, mua chuộc, đe dọa cán bộ thanh tra hoặc hối lộ cấp trên để che đỡ khuyết điểm, sai phạm cho mình hoặc can thiệp trái pháp luật vào cuộc thanh tra; xúi giục, xuyên tạc để kích động quần chúng hiểu sai sự thật, hiểu sai mục đích cuộc thanh tra và có khi dùng cả bạo lực chống lại người thi hành công vụ … Trong thời gian qua, nhiều báo chí đã thông tin về một số cuộc thanh tra có cán bộ thanh tra gặp phải những hành vi chống đối nêu trên, mà rõ nhất việc hối lộ, mua chuộc cán bộ thanh tra.

– Nếu cán bộ thanh tra không có đạo đức công vụ, thiếu bản lĩnh sẽ vi phạm quy định về những điều cấm theo quy định của Luật Thanh tra, của Luật Phòng, chống tham nhũng, như: vòi vĩnh, nhận tiền, nhận hiện vật có giá trị hay đề nghị một hình thức nào đó (như: đi du lịch hay khám bệnh ở nước ngoài; xin việc cho người thân; đề nghị đơn vị cho người quen tham gia 1 phần của dự án …), từ đó theo nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cán bộ thanh tra sẽ làm sai lệch bản chất hoặc bỏ qua sai phạm của đối tượng thanh tra; làm lộ thông tin, tài liệu về Kế hoạch tiến hành thanh tra, về kết quả thanh tra. Đây chính là một trong những biểu hiện của vi phạm kỷ luật, kỷ cương hành chính, thậm chí là vi phạm pháp luật.

Do vậy, cán bộ thanh tra không những cần nâng cao nghiệp vụ chuyên môn mà luôn phải rèn luyện bản lĩnh, đạo đức công vụ, đồng thời cần làm tốt công tác tư tưởng tại nơi được thanh tra, nhất là với những người có trách nhiệm để họ hiểu rõ mục đích, yêu cầu của cuộc thanh tra và trách nhiệm của họ, trên cơ sở đó phân hoá đối tượng, hạn chế nhân tố tiêu cực, phát huy nhân tố tích cực, góp phần vào kết quả cuộc thanh tra.

4. Sự quan tâm của người đứng đầu, người ra quyết định thanh tra

Theo kế hoạch tiến hành thanh tra hoặc do yêu cầu quản lý, người đứng đầu hay người ra quyết định thanh tra tại cơ quan, đơn vị thanh tra (gọi chung là người chủ trì) phải làm việc để nghe Đoàn thanh tra, Trưởng đoàn thanh tra báo cáo về tiến độ, về công việc, về dự thảo kết quả và kết luận thanh tra… Qua các buổi làm việc này, người chủ trì không những nắm bắt được công việc triển khai có đảm bảo mục đích và yêu cầu của cuộc thanh tra hay không, mà người chủ trì còn xem xét, giải quyết những khó khăn, vướng mắc, xử lý kịp thời cá nhân có hành vi vi phạm hay thiếu trách nhiệm trong quá trình thanh tra, đồng thời qua làm việc người chủ trì có thể phản biện các nội dung được phát hiện trong quá trình thanh tra, để chỉ đạo Đoàn thanh tra tiếp tục làm sâu, làm rõ bản chất, củng cố hồ sơ, chứng cứ chặt chẽ và đối chiếu lại quy định pháp luật. Nếu người đứng đầu hay người ra quyết định thanh tra không coi trọng, quan tâm đúng mức đến cuộc thanh tra nào đó thì chất lượng, hiệu quả và tiến độ cuộc thanh tra sẽ không tốt.

Lời kết:

Trong tình hình hiện nay, cán bộ thanh tra phải luôn thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ như kim chỉ nam trong hoạt động công vụ, Bác dạy: “Thanh tra là tai mắt của trên, là bạn của dưới”. Người cán bộ thanh tra phải có phong cách, phương pháp làm việc khoa học, đổi mới; sâu sát công việc; coi trọng nguyên tắc, kỷ cương, kỷ luật; phân tích xử lý vấn đề khách quan, công tâm, có lý, có tình, có tính thuyết phục cao… Bác dạy rằng: Cán bộ thanh tra phải có năng lực, kinh nghiệm, uy tín và giàu bản lĩnh. Đồng thời, phải cố gắng học tập, trau dồi đạo đức cách mạng, nâng cao trình độ lý luận, nghiệp vụ chuyên môn.

Thực tiễn cho thấy: việc nâng cao đạo đức công vụ, nghiệp vụ thanh tra cho cán bộ thanh tra là đặc biệt quan trọng, để siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính, thực hiện nghiêm Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 17/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc chấn chỉnh hoạt động thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp, Chỉ thị số 10/CT-TTg ngày 22/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường xử lý, ngăn chặn hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc, Chỉ thị số 769/CT-TTCP ngày 17/5/2019 của Tổng Thanh tra Chính phủ về việc tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính đối với công chức, viên chức ngành thanh tra./.

TS. Trịnh Văn Toàn, TTVC, Phó Hiệu trưởng – Trường Cán bộ Thanh tra