Cần thiết phải nghiên cứu việc nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức ngành Thanh tra theo yêu cầu của Chiến lược phát triển ngành Thanh tra trong thời gian tới.

Đảng, Nhà nước và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn khẳng định, cùng với cách tổ chức công việc và kiểm tra, thanh tra, cán bộ là một yếu tố quyết định thành công hay thất bại của mọi chủ trương, chính sách đúng, pháp luật đã ban hành. Do đó, công tác xây dựng đội ngũ công chức ngành Thanh tra từ ngày thành lập đến nay đã có những chuyển biến quan trọng về nhận thức, quan điểm tư tưởng, được thể hiện trong cơ chế, chính sách, pháp luật từ khâu tuyển dụng, đào tạo và quản lý đã từng bước đáp ứng được yêu cầu đặt ra trong điều kiện phát triển kinh tế – xã hội của đất nước hiện nay. Chính vì vậy, “Trải qua hơn 70 năm xây dựng và trưởng thành, ngành Thanh tra Việt Nam đã có những đóng góp quan trọng vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, ngành luôn chủ động bám sát mọi chủ trương, đường lối lãnh đạo của Đảng và Nhà nước để phấn đấu thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị được giao. Kết quả công tác thanh tra đã giúp phát hiện những bất cập, hạn chế nảy sinh trong cơ chế quản lý kinh tế – xã hội, đặc biệt là trong điều kiện xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Trên cơ sở đó, ngành Thanh tra đã kịp thời tham mưu cho lãnh đạo Đảng, Nhà nước và kiến nghị với các ngành, các cấp nhằm chấn chỉnh hoặc sửa đổi, bổ sung chính sách, pháp luật, qua đó hoàn thiện cơ chế quản lý trên mọi mặt của đời sống xã hội. Ngành Thanh tra cũng đã phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật xảy ra trên nhiều lĩnh vực quản lý nhà nước, qua đó giúp thu hồi tiền, tài sản về cho Nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của tổ chức, cá nhân và góp phần duy trì trật tự, kỷ cương xã hội”[1].

Có thể nói đội ngũ cán bộ, công chức ngành thanh tra là một bộ phận quan trọng của nền hành chính nhà nước nói chung và của ngành thanh tra nói riêng. Chất lượng của đội ngũ cán bộ, công chức có tính chất quyết định chất lượng của nền hành chính và hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Do đó, mà nhu cầu chỉnh đốn và nâng cao chất lượng và trình độ của đội ngũ công chức trong thời đại xây dựng nhà nước pháp quyền, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội Chủ nghĩa trong điều kiện hội nhập hiện nay là cần thiết và đòi hỏi chúng ta phải có những giải pháp hữu hiệu nhằm xây dựng đội ngũ công chức ngành Thanh tra vững mạnh, chuyên nghiệp. Điều đó, xuất phát từ các lí do sau:

Thứ nhất, xuất phát từ vai trò đào tạo, bồi dưỡng công chức ngành thanh tra. Khi nói về vai trò của giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng nói chung, Đảng và Nhà nước ta luôn nhất quán với quan điểm “con người là nguồn lực quý báu nhất, là trung tâm của sự phát triển”. Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng, đề cao vai trò của giáo duc, đào tạo: Hệ thống chính sách, pháp luật về giáo dục, đào tạo ngày càng được hoàn thiện, đầu tư cho giáo dục, đào tạo ngày càng tăng. Nghị quyết TW 2 khoá VIII về định hướng phát triển giáo dục – đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đã xác định con người là nguồn lực quý báu nhất, là trung tâm của sự phát triển. Phát  triển giáo dục, đào tạo và khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu; Nghị quyết TW3 khoá VIII về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước khẳng định cán bộ là nhân tố quyết định thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất và năng lực là yếu tố quyêt định chất lượng của bộ máy nhà nước… Đội ngũ cán bộ, công chức cần phải được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức toàn diện, trước hết về đường lối chính trị[2]. Trên cơ sở đó, Đảng và Nhà nước ta đã tạo lập khung pháp lý và những chính sách làm cơ sở cho việc đào tạo và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức. Theo Luật Thanh tra năm 2010 và Nghị định số 83/2012/NĐ-CP ngày 09/10/2012 của Chính phủ Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thanh tra Chính phủ: “Thanh tra Chính phủ là cơ quan ngang Bộ của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng trong phạm vi cả nước; thực hiện hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật”; và có nhiệm vụ, quyền hạn “…Chỉ đạo về công tác, hướng dẫn về nghiệp vụ thanh tra; bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra đối với đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thanh tra…”. Do vậy, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức thanh tra đã trở thành nhiệm vụ thường xuyên của Thanh tra Chính phủ, có ý nghĩa quan trọng phát triển và nâng cao nguồn nhân lực, góp phần tích cực trong việc nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực công tác, chất lượng và hiệu quả làm việc của cán bộ, công chức thanh tra; hướng tới mục tiêu là tạo được sự thay đổi về chất trong thực thi nhiệm vụ, công vụ. Đào tạo, bồi dưỡng tập trung trang bị những kiến thức, kỹ năng, thái độ thực hiện công việc cho cán bộ, công chức; trong đó, cung cấp những kiến thức, lý luận cơ bản, trang bị kỹ năng, cách thức hoạt động thực thi công việc, giáo dục thái độ thực hiện công việc thể hiện sự nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm của người cán bộ, công chức.

Thứ hai, xuất phát từ chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức ngành thanh tra. Hiện nay, chất lượng, phần lớn đội ngũ công chức hiện đang công tác đã được rèn luyện, thử thách qua quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành với sự nghiệp cách mạng. Kiến thức, trình độ chuyên môn nghiệp vụ và năng lực hoạt động thực tiễn của đội ngũ công chức từng bước được nâng cao về mọi mặt, góp phần tích cực vào thành công của sự nghiệp đổi mới đất nước trong giai đoạn vừa qua. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhìn chung vẫn chưa theo kịp những yêu cầu ngày càng cao của quản lý nhà nước, chưa đáp ứng hết những đòi hỏi của Đảng, Nhà nước và kỳ vọng của nhân dân. Hiệu lực, hiệu quả công tác của ngành trên các lĩnh vực thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng còn hạn chế. Thực trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân như … “đội ngũ cán bộ, công chức thanh tra còn thiếu tính chuyên nghiệp, trách nhiệm và bản lĩnh nghề nghiệp”[3]... Vì vậy, thực trạng công tác cán bộ chưa gắn với công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra. Cụ thể như sau:

Một là, thực trạng trình độ và năng lực của đội ngũ công chức thanh tra hiện nay chưa ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ, còn bất cập về nhiều mặt như thiếu tính chuyên nghiệp, chưa nâng cao trách nhiệm, kỷ luật, kỷ cương, chuyên môn chưa giỏi, chưa đảm bảo sự liêm chính trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ được giao. Điều này hoàn toàn xuất phát từ thực tiễn của năng lực cán bộ, công chức ngành Thanh tra hiện nay: “tri thức và năng lực thực thi nhiệm vụ cũng như khả năng vận dụng khoa học công nghệ hiện đại trong công tác còn rất hạn chế. Số công chức đào tạo mới có đủ trình độ chuyên môn nhưng lại thiếu kinh nghiệm và ứng xử trong lĩnh vực thanh tra. Chất lượng đội ngũ công chức thanh tra chưa đồng đều, trình độ năng lực thực tế chưa tương xứng với văn bằng. Bên cạnh đó, tinh thần trách nhiệm, ý thức tổ chức kỷ luật của một bộ phận công chức còn yếu, phong cách làm việc chậm đổi mới; tinh thần phục vụ nhân dân chưa cao, số lượng, cơ cấu đội ngũ công chức chưa đáp ứng được yêu cầu trước mắt và lâu dài; tình trạng hẫng hụt giữa các thế hệ công chức còn phổ biến; thiếu đội ngũ cán bộ nòng cốt kế cận có kinh nghiệm và trình độ chuyên môn cao đặc biệt là thanh tra ở tuyến huyện”[4].

Hai là, đổi mới chương trình và phương pháp đào tạo bồi dưỡng công chức trong ngành trong những năm qua còn có những hạn chế, bất cập. Trường Cán bộ thanh tra là đơn vị sự nghiệp của Thanh tra Chính phủ, được giao nhiệm vụ bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên từ cập nhập kiến thức về pháp luật, bồi dưỡng kĩ năng về đào tạo ngạch, bậc từ cơ bản đến nâng cao. Tuy nhiên, các chương trình đào tạo, bồi dưỡng công chức còn nặng về lý thuyết, giảng dạy còn chung chung, chưa đi sâu vào từng lĩnh vực, nội dung giảng dạy chưa xuất phát từ nhu cầu thực tế của công chức. Chương trình đào tạo, bồi dưỡng chưa thiết kế theo hướng chuyên sâu vào các chương trình giảng dạy, chưa đặt ra nhiều tình huống cụ thể diễn ra trong thực tế nhằm nâng cao kỹ năng giải quyết công việc của công chức, việc truyền đạt tri thức mang tính một chiều, chưa gắn liền với thực tế, chưa có điều kiện tổ chức thực hành kỹ năng nghiệp vụ. Nội dung một số chương trình giảng dạy chưa kịp thời cập nhật kiến thức, thông tin trong và ngoài nước, chưa mang lại cho người học những cái nhìn thực tế mới mẻ, thực tiễn để có thể áp dụng vào việc thực hiện chức năng nhiệm vụ được giao. Có những lĩnh vực mà thanh tra thường xuyên tiếp cận, giải quyết nhưng chưa trang bị những kiến thức cơ bản về kỹ năng, những kinh nghiệm thanh tra, những ứng xử cần thiết trong quá trình thanh tra, như: đất đai, xây dựng, bảo hiểm, ngân hàng, tài chính ngân sách …

Thứ ba, xuất phát từ yêu cầu của “Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2213/QĐ-TTg ngày 08/12/2015. Tại bối cảnh xây dựng và thực hiện Chiến lược đã khẳng định: “…Việc thực thi Hiến pháp năm 2013 đang đặt ra yêu cầu đối với ngành Thanh tra thực hiện hiệu quả hơn các chức năng, nhiệm vụ về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, góp phần kiểm soát quyền lực nhà nước, bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường cũng như hội nhập quốc tế cũng đòi hỏi ngành Thanh tra cần phải đổi mới tổ chức, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động nhằm theo kịp và phù hợp với yêu cầu của sự phát triển và hội nhập quốc tế. Đồng thời, thực hiện đầy đủ, hiệu quả các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên…”. Vì vậy, Chiến lược đã đưa ra mục tiêu chung là: “Xác lập địa vị pháp lý của các cơ quan thanh tra phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; tăng cường tính tập trung, thống nhất, chủ động và tự chịu trách nhiệm trong tổ chức và hoạt động của ngành Thanh tra; xây dựng ngành Thanh tra, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thanh tra chuyên nghiệp, trách nhiệm, kỷ cương, liêm chính nhằm góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước và hội nhập quốc tế”. Do đó, đổi mới và nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức ngành thanh tra là yếu tố rất quan trọng góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, đảm bảo được địa vị pháp lý của các cơ quan thanh tra trong tương lai.

Đồng thời, một trong những nhiệm vụ mà Chiến lược phát triển ngành thanh tra đang được đặt ra trong “Giai đoạn từ năm 2021 đến năm 2030” là: Một là, xây dựng các cơ quan thanh tra tập trung, thống nhất theo cấp hành chính gồm 2 cấp, cấp Trung ương và cấp tỉnh; Hai là, kiện toàn cơ cấu tổ chức của Thanh tra Chính phủ cho phù hợp với việc thực hiện chức năng giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước và quản lý thống nhất về tổ chức, hoạt động trong toàn ngành Thanh tra; Ba là, kiện toàn cơ cấu tổ chức của thanh tra cấp tỉnh phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao, trong đó có việc chỉ đạo và quản lý tập trung, thống nhất cơ quan thanh tra quận, huyện, thành phố, thị xã thuộc tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương; Bốn là, xây dựng, hoàn thiện các cơ quan thanh tra chuyên ngành nhằm thực hiện hiệu quả chức năng kiểm tra việc chấp hành chính sách, pháp luật, quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý và thực hiện chức năng kiểm toán nội bộ của các cơ quan, tổ chức thuộc lĩnh vực mà Bộ, ngành quản lý trong phạm vi cả nước. Như vậy, theo tinh thần mà Chiến lược đặt ra các cơ quan thanh tra sẽ tổ chức theo hướng kiện toàn về tổ chức, biên chế cho phù hợp với việc thực hiện chức năng giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước; Các cơ quan thanh tra chuyên ngành được tiếp tục xây dựng, hoàn thiện nhằm thực hiện hiệu quả chức năng kiểm tra việc chấp hành chính sách, pháp luật, quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý và thực hiện chức năng kiểm toán nội bộ của các cơ quan, tổ chức thuộc lĩnh vực mà Bộ, ngành quản lý trong phạm vi cả nước. Có thể nói, công tác cán bộ có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Ngành. Do đó, việc đổi mới về tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra cần thiết phải gắn liền với đổi mới công tác cán bộ; trong đó tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức thanh tra, phát triển đội ngũ cán bộ, công chức thanh tra theo hướng chuyên nghiệp, kỷ cương, trách nhiệm. Việc triển khai những đổi mới mang tính đột phá trong tổ chức, hoạt động của giai đoạn này được thực hiện trên cơ sở Luật Thanh tra mới. Do vậy, các cơ quan có chức năng đào tạo, bồi dưỡng công chức ngành thanh tra phải có những nghiên cứu để tìm ra những luận cứ khoa học góp phần thực hiện thành công Chiến lược đã đề ra.

Thứ tư, cung cấp luận cứ khoa học cho đề án “Đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngành thanh tra” đã được Tổng thanh tra Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2690/QĐ-TTCP ngày 10/10/2016 về Ban hành Chương trình hành động của Thanh tra Chính phủ triển khai thực hiện Nghị quyết số 63/NQ-CP ngày 22/7/2016 về kế hoạch phát triển kinh tế -xã hội 05 năm (2016 -2020).

Tại mục tiêu Chương trình hành động được xác định: “Triển khai đồng bộ, hiệu quả các nội dung trong Chương trình hành động của Thanh tra Chính phủ triển khai thực hiện Nghị Quyết số 63/NQ-CP của Chính phủ; tập trung nhiệm vụ hoàn thiện thể chế, phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đẩy mạnh cải thủ tục cách hành chính, tạo chuyển biến tích cực trong công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, về phòng, chống tham nhũng, thủ tục tiết kiệm chống lãng phí, công khai, minh bạch, nâng cao trách nhiệm thực hiện thắng lợi Kế haọch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm 2016-2020”. Trên cơ sở đó, Tổng Thanh tra Chính phủ đã giao nhiệm vụ thực hiện đề án “Đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngành thanh tra” cho Trường Cán bộ Thanh tra. Chính chủ trì. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài của tác giả nhằm đánh giá những kết quả đạt được trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức ngành thanh tra trong thời gian vừa qua, đề xuất các giải pháp có tính định hướng đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức ngành thanh tra trong thời gian tới sẽ góp phần cung cấp những luận cứ khoa học cho việc thực hiện đề án.

Đến thời điểm hiện tại, đã có một số công trình nghiên cứu, bài viết hướng đến phân tích, tổng hợp cả về lý luận và thực trạng các vấn đề có liên quan đến đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức nói chung và công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra nói riêng dưới các góc độ về nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo tiêu chuẩn nghiệp vụ công chức; về đổi mới và áp dụng các phương pháp kiểm tra đánh giá, phương pháp truyền đạt kiến thức theo từng đối tượng đào tạo, bồi dưỡng đặc biệt nhấn mạnh hình thức đào tạo, bồi dưỡng kết hợp giữa lý thuyết và thực hành … Tuy nhiên, Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đã chỉ ra những yêu cầu, mục tiêu rất toàn diện và cụ thể trong việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, xây dựng nguồn nhân lực cho ngành thanh tra. Từ khi Chiến lược phát triển ngành Thanh tra được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, chưa có công trình nào nghiên cứu cở sở lí luận, thực tiễn để đưa ra luận cứ khoa học phục vụ trực tiếp cho việc thực hiện các yêu cầu, mục tiêu mà Chiến lược đã đề ra trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, xây dựng nguồn nhân lực cho ngành thanh tra.

Từ những nội dung phân tích trên, cần thiết phải sớm nghiên cứu một cách khoa học, toàn diện việc nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức ngành Thanh tra theo yêu cầu của Chiến lược phát triển ngành Thanh tra để đáp ứng nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng đòi hỏi ngày càng cao về số lượng và chất lượng, đảm bảo nhu cầu xây dựng, phát triển nguồn nhân lực của ngành Thanh tra theo Chiến lược phát triển ngành Thanh tra, nhằm góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, thanh tra viên toàn ngành chuyên nghiệp, hiện đại có đủ năng lực, kiến thức, kỹ năng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới; có ý thức, trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thanh tra, công tác phòng, chống tham nhũng của ngành thanh tra.

TS. Trịnh Văn Toàn – Hiệu phó Trường Cán bộ Thanh tra

[1] Quyết định số 2213/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 08/12/2015 về việc ban hành Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.

[2]Xem http://www.https://truongcanbothanhtra.gov.vn/gioi-thieu/tu-lieu-lich-su/318-truong-can-bo-thanh-tra-truoc-nhiem-vu-moi.html

[3] Quyết định số 2213/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 08/12/2015 về việc ban hành Chiến lược phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030

[4]“Các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, công chức ngành Thanh tra” xem http://www.thanhtra.edu.vn